تخت جمشید

رئیس هیئت ایرانی کاوش‌های تل آجری از کشف یک دروازه بزرگ در محوطه تاریخی تخت جمشید خبر داد.

به گزارش خبرگزاری مهر، علیرضا عسکری چاوردی گفت: باستان شناسان از حدود یکصد سال پیش تا به امروز در پی شناخت کارکرد این آثار باستانی واقع در حریم تخت جمشید هستند و تلاش دارند تا تحلیلی فضایی از انسجام و ارتباط معنایی در مفهوم شهر برای کاخ ها تختگاه و بناهای وابسته به آنها در دشت پیدا کنند.

این باستان شناس با اشاره به نتایج حاصله از کاوش های تل آجری افزود : یکی از مهمترین بخش های واقع در حریم تخت جمشید، بخش شمال غربی تختگاه است که به مجموعه فیروزی معروف است و مطالعات هیات باستان شناسی در سالهای اخیر بر آن قسمت متمرکز شده است. جائی که امروزه ویرانه های بنائی معروف به تل آجری  در آنجا کاوش می شود.

وی گفت: مطالعه جامع تل آجری واقع در 3 کیلومتری غرب تختگاه تخت جمشید را بایستی در چارچوب کلی تحقیقات قبلی شهر پارسه قرار داد. ما نیز همانند برخی از محققان پیشین تصور می کنیم که ناحیه باغ فیروزی به طور کامل بخشی از شهری بود که به اقامتگاه سلطنتی در تخت جمشید مرتبط بوده است. بقایای استقرار هخامنشی در نزدیکی روستای فیروزی به مرور توسط باستان شناسانی مورد توجه قرار گرفت که نواحی اطراف تختگاه را به منظور مکان یابی جایگاه مقدس سلطنتی درون محدوده وسیع¬تر شهر بررسی می کردند. مطالعاتی که  بیش ازیکصد سال تا به امروز ادامه داشته است.

عسکری افزود: در این فصل، نقشه و ساختار بنای تل آجری بر اساس بخش های مشخص شده در کاوش و همچنین نتایج به دست آمده از بررسی ژئوفیزیک، ژئو مغناطیس و الکتریسیته بازسازی شد. بر اساس اطلاعات مقدماتی بدست آمده از کاوش  این فصل به این نتیجه رسیدیم که پلان این ساختمان تقریباً با جهات اصلی جغرافیایی غرب/ شمال غرب- شرق/ جنوب شرق و شمال/ شمال شرق – جنوب/ جنوب غرب انطباق دارد. این ساختمان بنای چهارگوش است که ابعاد هر ضلع آن حدود 40 متر در محور شمالی جنوبی و 30 متر در محور شرقی   غربی بوده است. دیوارهای قطور این ساختمان به ضخامت حدود 10 تا 12 متر، دور تا دور اتاقی مستطیل شکل به ابعاد 40 متر مربع در مرکز مجموعه فرا می گرفته که این اتاق مرکزی با راهرویی به عرض 5 متر در دو ضلع جنوب شرقی و شمال غربی به بیرون باز می شده است. در واقع می توان گفت چشم انداز بنای تل آجری در این فصل از کاوش با شناسایی یک دروازه بزرگ روشن شد.

این باستان شناس تصریح کرد: محور ارتباطی این دروازه در فاصله 100 متری جنوب آن یعنی در محوطه تل فیروزی 5 کشف شد که در آنجا کاخی بزرگ به ابعاد 55 در 60 متر وجود دارد. محدوده بین دروازه تل آجری و هم کاخ مکشوفه اخیر را پردیس هایی فرا گرفته بود که امروزه بخشی از سازه های آبرسانی این پردیس در محل وجود دارد و هم اطلاعات حاصل از بررسی ژئوفیزیک وجود باغ ها و سیستم های آبرسانی این قسمت را روشن کرده است.

وی ادامه داد: مهمترین یافته های این فصل از کاوش تعداد 30 قطعه آجر لعابدار رنگین مزیّن به انواع نقوش ترکیبی حیوانات بالدار بود که در بیشتر آنها تصاویر ترکیبی از حیوانات اسطوره ای دوره عیلامی و هخامنشی با سنّت جنوب غرب ایران شوش و بین النهرین در این آجرها به نمایش گذاشته شده است. تمام بدنه بیرونی و راهروی بزرگ بنای دروازه این بخش از شهر پارسه به آجرهای لعابدار رنگین مزیّن بوده است و در ساخت این دروازه هزاران قطعه آجر هر کدام به ابعاد 33 در 33 به ضخامت 11 سانتی متر بکار رفته است.  این بنای بزرگ پس از دوره هخامنشی به تلی از خاک تبدیل شده به گونه ای که امروزه ساکنان محلی آن را تل آجری نام نهاده اند.

عسکری اضافه کرد: با توجه به وجود تعداد 12 بنای باستانی دوره هخامنشی در این بخش از حریم تخت جمشید به احتمال به دلیل وجود مشابهت زیاد بین آجرهای لعابدار مکشوفه از بنای دروازه مکشوفه جدید با نقوش اسطوره های بین النهرین و به ویژه دروازه ایشتار در بابل بین النهرین و هم مشابهت نزدیک پلان کاخ بزرگ مکشوفه در فیروزی 5، به نظر می رسد این بخش از شهر پارسه در دوره کوروش هخامنشی وجود داشته است و مهمتر اینکه بناهای این قسمت پیش از بنای تختگاه تخت جمشید بنا شده است. در واقع کشفیات اخیر خلاء تاریخی شهر پارسه به ویژه در دوره کوروش(559-529 پ.م) و کمبوجیه(529-521 پ.م) پیش از به قدرت رسیدن داریوش در سال 521 پیش از میلاد را روشن می کند.

یادآور می شود، برنامه پژوهشی هیات باستان شناسی مشترک ایرانی ایتالیائی به مدت 50 روز در ماههای مهر و آبان سال 1392 در  محوطه تل آجری  انجام شد.

تخت جمشید در سال 521 پیش از میلاد در روزگار داریوش هخامنشی بنا نهاده شد و تا پایان حکومت هخامنشیان در سال 331 پیش از میلاد به عنوان مهمترین پایتخت سیاسی و مذهبی هخامنشیان مورد استفاده قرار گرفت. چشم انداز تختگاهی که کاخ های هخامنشی روی آن بنا شده است، با شناسایی بیش از 100 اثر و بنای باستانی بزرگ در پیرامون تختگاه همواره منظری شهری را برای کاخ های هخامنشی قابل تصور ساخته است. بناهایی که در محدوده ای به وسعت 600 هکتار در محدوده‌ای به نام عرصه و حریم تخت جمشید پراکنده اند و حدفاصل فضاهای خالی بین این آثار را پردیس هایی فرا می‌گرفته است.

برنامه این فصل به سرپرستی علیرضا عسکری چاوردی از دانشگاه شیراز و پروفسور پی یر فرانچسکو کالیری از دانشگاه بولونیا ایتالیا با حمایت و مدیریت پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور و اداره کل میراث فرهنگی استان فارس و محوطه میراث جهانی تخت جمشید انجام گرفت. همچنین، در این فصل چشم انداز زمین ریخت شناسی تخت جمشید و شهر پارسه در چارچوب مطالعات ژئومورفولوژی شناسایی و بازسازی شد. در این فصل، 10 هکتار از محدوده پیرامون تل آجری در حوزه باغ فیروزی با استفاده از روش ترکیبی ژئو الکتریک و هم ژئوفیزیک بررسی و مستندنگاری شد. در برنامه حاضر علاوه بر بکارگیری روش های دقیق باستان شناسی و تخصص های مرتبط نظیر استخوان باستان شناسی، از انواع آزمایش ها در خصوص مواد آلی و کانی، مطالعات ژئوالکتریک، ژئوفیزیک، نقشه برداری، زمین شناسی، ژئومورفولوژی استفاده و نتایج مطالعات در سیستم های اطلاعات جغرافیایی و تشکیل انواع بانک های اطلاعاتی مورد استفاده و ارزیابی قرار گرفت.