ساخت و سازهای بی‌ضابطه‌ای که حریم و عرصه دژ الموت قزوین را محصور کرده

این قلعه که از شهرتی جهانی برخوردار و بیشتر بین گردشگران و تاریخ شناسان بین المللی معروف است، هنوز نتوانسته در فهرست بهترین های جهان قرار گیرد، زیرا همچون بسیاری از آثار تاریخی کشورمان ضوابط و استانداردهای یونسکو در حریم آن رعایت نشده است؛ معضلی که مدیر پایگاه این قلعه تاریخی به آن اشاره می کند و درباره آن به جام جم می گوید: مهم ترین مشکلی که تاکنون مانع ثبت جهانی این قلعه شده، ساخت و سازهای بی رویه و ناهمگون در روستای گازرخان است که در پایین دست این قلعه و حریم درجه یک آن واقع شده است.

حمیده چوبک با اشاره به این که صرف وجود روستا در حریم قلعه مشکلی ایجاد نمی کند، بلکه از نظر یونسکو یک ظرفیت مهم برای ثبت آن و بهره مندی جامعه محلی به شمار می رود، می افزاید: اما وجود روستا به عنوان بخشی از بافت مجموعه قلعه باید با رعایت ضوابط میراثی باشد، در حالی که اکنون چنین نیست و برخی سازه ها به طور غیرمجاز تا عرصه قلعه پیشروی کرده است، ضمن این که بافت تاریخی و اصولی روستا نیز پس از زلزله سال 83 نابود و پس از آن به طور کاملا غیراصولی، ناهمگون با نماهای نامناسب و رعایت نشدن ضوابط ارتفاع و مصالح، بازسازی شد که همین بازسازی غیراصولی در کنار تصرف عرصه قلعه اکنون مانعی برای ثبت جهانی آن به شمار می رود.

ساخت و ساز در روستای گازرخان

وی با بیان این که این قلعه پیش از این در فهرست موقت یونسکو به ثبت رسیده و ثبت دائم آن منوط به رفع این مشکلات است، تصریح می کند: پس از درخواست مسئولان فرهنگی استان برای ثبت جهانی این اثر، بازرسان یونسکو در سال 84 از این اثر بازدید کرده و ضمن تائید عملیات مرمتی و حفاظتی قلعه، خواستار ثبت جهانی «الموت و منظر فرهنگی» آن در یک پرونده شدند که بر این اساس محوطه ای وسیع از الموت غربی تا الموت شرقی شامل دریاچه اوان، کوه ها، امامزاده ها، قلعه ها و هفت تا هشت روستای واقع شده در این گستره را شامل می شود.

چوبک با اشاره به این که اکنون مشکل خاصی در کل این گستره وجود ندارد و هرجا نیازی به بازسازی و مرمت بود، همچون پل انبوه در الموت غربی و کاروانسرای پیچ بن در الموت شرقی مرمت شده است، می گوید: اما تنها منطقه ای که دارای مشکل جدی است، همین روستای گازرخان و ساخت و سازهای غیرمجاز و بی رویه و ناهمگون آن است که طرح ساماندهی آن هم طبق ضوابط میراث و یونسکو تهیه شده و به همت مسئولان استان همچون استاندار و بویژه میراث فرهنگی و قوه قضاییه در حال رفع شدن است.

به گفته مدیر پایگاه قلعه الموت تمام سازه های غیرمجاز واقع شده در عرصه و حریم قلعه شناسایی شده است و با پیگیری های میراث فرهنگی و همکاری استانداری نیز حکم تخریب چند سازه در عرصه قلعه گرفته شده و هم اکنون نیز این سازه ها در حال تخریب است.

این کارشناس مسئول یادآور می شود که بهسازی بافت تاریخی از میان رفته روستا و اصلاح نماها و ناهمگونی های موجود و رهاسازی بخشی از عرصه که در اختیار مالکان خصوصی است نیز احتیاج به اعتبار دارد که با تامین این اعتبار بزودی تمام این موارد برطرف و مجموعه قلعه و حریم آن برای ثبت جهانی آماده می شود.

چوبک با اظهار امیدواری مبنی بر این که تا پایان امسال مشکلات رفع و پرونده این مجموعه به یونسکو ارسال شود، درباره عملیات حفاظتی انجام شده برای خود قلعه نیز می گوید: طرح حفاظت و مرمت قلعه تهیه شده، اما از آنجا که به مطالعات علمی دقیق تری نیاز دارد، هنوز مصوب نشده است، در صورتی که اگر اعتبار باشد هم مطالعات آن تکمیل و هم عملیات حفاظتی اجرا می شود.

وی با اشاره به این که در عین حال در چوبی قلعه بازسازی شده و راه پله های ورودی اصلی آن نیز مشخص و بازسازی شده است، درباره وجود داربست ها نیز یادآور می شود: این داربست ها گرچه تا حدی به منظره قلعه خدشه وارد می کند، اما وجود آن ضروری و به منظور حفاظت بهتر و در چارچوب توصیه های یونسکو است.

به گفته این کارشناس مسئول، این داربست ها حدودا از سال 81 بر اندام قلعه پوشیده شده است، هر چند در هر دوره و پس از تعمیر بخشی از قلعه، جابه جا و به نقطه ای دیگر منتقل می شود. هم اکنون نیز بخش اصلی قلعه یعنی گنبدخانه یا بخش دارالعماره که سال 84 کشف شد، دارای داربست است که وجود آن نیز ضروری است، زیرا در صورت برداشتن داربست کل قلعه فروخواهد ریخت و البته حذف کامل داربست هم منوط به تامین اعتبار و مرمت اصولی بناست.

چوبک به ایجاد موزه در کنار قلعه الموت نیز به عنوان یک طرح ضروری و موردنیاز یاد می کند که می تواند در جلب مشارکت و کارآفرینی برای جامعه محلی و توسعه و رونق گردشگری منطقه کمک بسزایی کند.

ضرورت همکاری جوامع محلی

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین نیز در این باره یادآور می شود: ساخت و سازهای غیرقانونی و بی کیفیتی که در حریم قلعه تاریخی الموت طی سال های اخیر شکل گرفته است، یکی از موانع جدی در مسیر ثبت جهانی منظر تاریخی ـ طبیعی الموت به شمار می آید که ضرورت دارد با همکاری اهالی این منطقه نسبت به تخریب و برچیدن آنها اقدام شود.

به گزارش روابط عمومی میراث فرهنگی استان قزوین محمدعلی حضرتی ها، یکی از شرایط ثبت آثار تاریخی و طبیعی در فهرست جهانی میراث بشری را رعایت منظر و چشم اندازهای پیرامون هر اثر عنوان می کند و می افزاید: اکنون که فرصت ثبت جهانی این دژ افسانه ای فراهم شده و آخرین مستندات لازم برای ارائه به یونسکو در دست تهیه است، نباید اجازه داد گروه انگشت شماری که فقط به منافع زودگذر خود می اندیشند، امکان ثبت جهانی منظر تاریخی ـ طبیعی الموت را از مردم این سرزمین بگیرند.

وی همکاری صمیمانه دستگاه قضایی و نیروی انتظامی استان را با میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در جهت پاکسازی حریم قلعه از ساخت و سازهای بی ضابطه، بسیار ارزشمند می داند و می گوید: این تعامل و همکاری نشان داد مجموعه مدیریتی استان به هماهنگی بی نظیری دست یافته و مصمم هستند توسعه پایدار گردشگری را برای تمامی نقاط این خطه از میهن اسلامی به ارمغان بیاورند.