هزار متر غرفه خالیِ ایران در مهمترین و گسترده‌ترین نمایشگاه گردشگری جهان، بهترین فرصت برای نمایش توانایی‌های کشورمان بود که پس از برجام، با همه موتورهای روشن، وارد جاده پرتردد گردشگری جهان شده، اما …
به گزارش خبرنگار گردشگری ایسنا، امروز چهارشنبه (نهم مارس)، مراسم افتتاح ITB برلین و آغاز رقابتی سخت میان 180 کشور در بورس بین‌المللی گردشگری است، نمایشگاهی با نیم قرن سابقه که هر سال به مدت پنج روز در آلمان برگزار می‌شود و ایران، مشتری قدیمیِ آن، هر سال با تمام دشواری‌ها، خود را به آنجا رسانده تا جایگاهش تثبیت شود.
امسال اما مهمترین چالش ایران در این نمایشگاه، انتخاب مجریِ غرفه بوده است. شش ماه پیش، قرعه ITB به نام سازمان منطقه آزاد کیش زده شد، انتخابی که از همان روزهای نخست با اعتراض شرکت‌کنندگان ایرانی همراه بود.
آنها معتقد بودند، این انتخاب نادرست است، چرا که کیش، سابقه‌ای در برپایی غرفه‌های گردشگری در نمایشگاه‌های بین‌المللی خارج از ایران ندارد و حاضر نیست به نظرات سایر شرکت‌کنندگان که مسبوق به تجربه بودند، توجهی نشان دهد و در برنامه‌ریزی و پیگیری امور، منظم نبوده است.
سرانجامِ این انتخاب، اینطور شد که چهار روز تا برگزاری نمایشگاه گردشگری آلمان، خبر رسید کامیون حامل تجهیزات غرفه‌ی ایران در کشور رومانی تصادف کرده و محموله‌های آن خسارت دیده است. طراح و غرفه‌ساز نیز تا امروز (چهارشنبه 19 اسفندماه) موفق نشدند ویزا بگیرند و خود را به نمایشگاه برسانند! در حالی‌که سایر کشورها آماده‌ی آغاز مهمترین رویداد گردشگری جهان هستند که هر سال، توسط صدراعظم آلمان با همراهی مقامات برخی کشورها افتتاح می‌شود. در نتیجه از غرفه‌سازان ITB کمک گرفته شد تا یک‌روز مانده به این افتتاح، سالن 1180 متری ایران را آماده کنند. مدیر گردشگری منطه آزاد کیش دو روز مانده به آغاز نمایشگاه خود را به آلمان رساند تا از شرکت‌های آلمانی برای طراحی غرفه کمک بگیرد، همان پیشنهادی که چندماه قبل، شرکت‌کنندگان همیشگیِ ایران در ITB به مجری ارائه داده بودند، اما به بهانه مقرون به صرفه نبودن مورد قبول واقع نشدند، اما در دقیقه 90 مجبور شد سراغ همان پیشنهاد که آخرین راه‌کار بود و شاید می‌توانست اولین راه‌کار باشد، برود.
ابراهیم پورفرج، رییس جامعه تورگردانان می‌گوید: قبلا چنین شرایطی پیش‌بینی شده بود، اما متاسفانه مجری توصیه‌ها و هشدارهای ما را نپذیرفت.
او به 25 سال تجربه‌اش در حضور و برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری اشاره می‌کند و به ایسنا می‌گوید: ما سال‌هاست مشکلات انتقال و ترخیص تجهیزات از ایران را به سایر کشورها پشت سر گذاشته‌ایم و به راه‌حل رسیده‌ایم. در جلسات متعددی تمام اطلاعات را با جزییات در اختیار مجری امسال (سازمان منطقه آزاد کیش) گذاشتیم، اما آنها هیچ توجهی نکردند و همان‌طور که محاسبه کرده بودیم، آنها نتوانستند تجهیزات غرفه ایران را به موقع به آلمان منتقل کنند. می‌گویند یکی از کامیون‌ها در رومانی تصادف کرده و آتش گرفته و دیگری هم یک روز مانده به افتتاح رسید که تجهیزات آن هم کاربردی نداشت.
«پورفرج» به شرایطی که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برای تعیین مجری نمایشگاه آلمان در نظر گرفته بود، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: وقتی قرار است ما زمین را بخریم، پول ساخت غرفه را هم بدهیم، عوامل سازمان را رایگان به آلمان ببریم، پاویون دولت را بسازیم، شب ایرانی برگزار کنیم، پس سازمان چه نقشی خواهد داشت؟ در کجا قرار است مشارکت داشته باشد؟
وی اضافه می‌کند: وقتی اجرای غرفه‌ی ایران را در آلمان به سازمان منطقه آزاد کیش سپردند، قرار شد آنها تمام هزینه‌ها، از زمین گرفته تا ساخت غرفه را قبول کنند و به موقع کار اجرا و تحویل داده شود. ما فکر می‌کردیم آنها همه کارها را طبق شروطی که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در نظر گرفته اجرا می‌کنند؛ اما آبان‌ماه در نمایشگاه انگلیس بود که از اظهارات رییس نمایشگاه آلمان متوجه شدم سازمان منطقه آزاد هنوز زمین نمایشگاه را نخریده است. رییس نمایشگاه به من گفت که این سالن مشتری دارد و باید سریع‌تر تکلیف آن را روشن کنیم.
این تورگردان ادامه می‌دهد: ما پول غرفه‌هایمان را جمع کردیم و به کیش دادیم تا به حساب نمایشگاه بریزند و غرفه‌ی ایران را از دست ندهیم. در واقع بخش خصوصی هم پول زمین را داده و هم پول ساخت غرفه‌ها را. ما حتی برای هر متر بابت هزینه‌های متفرقه 70 یورو اضافه‌تر پرداخت کردیم. این سالن حاصل سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است. با همه این‌ها، مجری حتی حاضر نشد به توصیه‌ها و پیشنهادهای ما توجه کند و برخوردِ “ارباب رعیتی” داشت.
وی اظهار می‌کند: اکنون هر خسارت مالی که از این نمایشگاه به بار آید، متوجه منطقه آزاد کیش است. آنها باید این خسارت را تقبل کنند. غرفه‌ای که اکنون ساخته شده، آن چیزی نیست که وعده داده بودند و ما به خاطرش پول پرداخت کرده بودیم، برای همین جدی پیگیری می‌کنیم تا به حقوق از دست رفته خود برسیم. چون ما قبلا همه هشدارها را داده بودیم و حتی اصرار زیاد کرده بودیم که اشتباهات گذشته را تکرار نکنند، اما مجری حتی حاضر نشد به کوچکترین توصیه‌ها توجه کند، مثلا ام‌دی‌افی که از آلمان می‌خریم را از ایران به آنجا منتقل کردند و دست آخر هم وقتی تجهیزات نرسید، مجبور شدند از غرفه‌های آماده استفاده کنند.
او همچنین تاکید می‌کند: ما دیگر اجازه نخواهیم داد این اتفاقات رخ دهد. اگر قرار است پول زمین و ساخت غرفه‌ی ایران را در نمایشگاه‌های بین‌المللی بدهیم، دیگر به ارباب و مجوز احتیاجی نداریم. مثل گذشته خودمان اقدام می‌کنیم.
پوفرج بیان می‌کند: من تلاش زیادی کردم تا آژانس‌های بیشتری برای حضور در این نمایشگاه ترغیب شوند. آلمان نمایشگاه بسیار مهمی است، اما به خاطر اتفاقات رخ داده اصلا احساس خوبی ندارم. آژانس‌های جدیدی به انگیزه ما در این نمایشگاه حاضر شده‌اند.
تا شب گذشته (سه‌شنبه) بخش‌هایی از غرفه‌ی ایران به دلیل نرسیدن برخی تجهیزات هنوز آماده نشده بود؛ نگرانی نسبت به از دست رفتن آبروی ایران، برخی از آژانس‌ها را بر آن داشت تا از فرستادن نمایندگان خود به این نمایشگاه انصراف دهند. محموله تبلیغاتی ایران کامل به آلمان نرسیده، چون کامیون تصادف کرده بود. تا شب پیش برخی غرفه‌ها حتی بیلبورد تبلیغاتی نداشتند که نصب کنند و دیوارهای پیش ساخته‌ی سفید تنها هویت آنها بود. برخی اقلام خوراکی مثل پسته که برای پذیرایی به آلمان ارسال شده بود، با مشکل ترخیص در گمرک مواجه شد.
علی باقر نعمتی زرگران، مدیرکل بازاریابی و تبلیغات گردشگری که اذعان دارد ITB یکی از مهمترین و گسترده‌ترین نمایشگاه‌های حوزه گردشگری است، درباره‌ی چنین انتخابی که سرانجامی استرس‌زا و نگران‌کننده برای آبروی کشور داشته، به خبرنگار گردشگری ایسنا می‌گوید: «ناگزیر» شدیم منطقه آزاد کیش را انتخاب کنیم.
او در شرح واگذاری مسوولیت غرفه ایران در چنین رویداد مهمی به سازمان منطقه آزاد کیش بیان می‌کند: هر سال سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در ITB برلین که یکی از مهمترین و گسترده‌ترین نمایشگاه‌های گردشگری جهان است، شرکت می‌کرد. امسال قصد داشتیم این حضور فعال‌تر باشد، ولی تفاوتی‌هایی وجود داشت. غرفه‌ی ایران تا دو سال قبل در فضایی به وسعت 300 متر بود، از سال گذشته این فضا تا حدود یک‌هزار متر افزایش یافت، اما امسال آلمان یک سالن را به ایران اختصاص داد که البته وسعت آن تا حدی به اندازه غرفه‌ی سال گذشته است.
او ادامه می‌دهد: این سازمان با توجه به متراژ کم غرفه، هر سال تا حدی کمک‌های مالی می‌کرد و به ازای آن از مجری می‌خواست شب ایرانی برگزار کند، کانتری را به ایران و فضایی را به صنایع دستی اختصاص دهد. در واقع به حضور بخش خصوصی کمک می‌شد تا ایران را معرفی کند، اما امسال به دلیل وضعیت اعتبارات، این توان مالی وجود نداشت. بنابراین تصمیم گرفته شد از بخش خصوصی که تجربه‌ی این کار را دارد، کمک گرفته شود.
وی اضافه می‌کند: ما حتی با جامعه تورگردانان ایران که هشت سال سابقه‌ی حضور و برپایی غرفه ایران را در این نمایشگاه داشت، صحبت کردیم؛ ولی آنها شرایط مورد نظر ما را نتوانستند تامین کنند.
نعمتی درباره‌ی شروط تعیین شده برای انتخاب مجری غرفه‌ی ایران در نمایشگاه آلمان می‌گوید: متراژ غرفه ایران باید مانند سال گذشته می‌بود. هزینه‌ی غرفه‌سازی و اجاره‌ی زمین را باید مجری تقبل می‌کرد. هزینه‌ی اقامت خبرنگاران و پوشش خبری نمایشگاه، اختصاص کانتری برای اطلاع‌رسانی درباره گردشگری ایران و فضایی برای معرفی صنایع دستی و برگزاری شب ایرانی نیز از جمله شرط‌های تعیین شده بود که پس از ارزیابی‌ها، مشخص شد در توان بخش خصوصی نیست.
وی اضافه می‌کند: البته برخی، تعدادی از این شرط‌ها را پذیرفتند. نامه‌های مکتوب آن موجود است. اما تنها جایی که تمام این شرط‌ها را پذیرفت، سازمان منطقه آزاد کیش بود.
مدیرکل بازاریابی و تبلیغات گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، می‌گوید: بخش خصوصی این آمادگی را داشت که مسؤولیت غرفه‌ی ایران را در نمایشگاه آلمان بپذیرد، فقط به این شرط که هزینه‌ها را سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بدهد و تامین این خواسته از توان ما خارج بود.
او تاکید می‌کند: ما ناگزیر شدیم در برپایی غرفه‌ی ایران در نمایشگاه آلمان از سازمان منطقه آزاد کیش استفاده کنیم.
نعمتی به این سوال که در شروط تعیین شده، سابقه مجری در برپایی نمایشگاه‌های بین‌المللی، لحاظ شده بود؟ پاسخ می‌دهد: این شاخصه مورد نظرمان بود. کیش در نمایشگاه بین‌المللی شرکت کرده، اما تاکنون در ITB غرفه‌ای برپا نکرده بود، البته آنها در جزیره‌ی کیش، بارها نمایشگاه بین‌المللی برگزار کرد‌ه‌اند. هرچند از این حیث جامعه تورگردانان ایران سابقه بیشتری در برگزاری غرفه‌ی ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی مخصوصا ITB داشته است، برای همین اساسِ کار این بود حتما نظر اعضای جامعه را تامین کنند، چون هدف اصلی این است که آژانس‌های واردکننده گردشگر، در چنین بستری بازاریابی کنند.
او می‌گوید: ما از کیش خواسته بودیم بخش اعظم نمایشگاه را با تخفیف به جامعه تورگردانان اختصاص دهد و از مشاوره‌ی آنها بهره ببرد. این موضوع بارها در جلسات متعدد به مسوولان منطقه آزاد یادآوری شده بود. همه‌ی مسائل را کامل مطرح کرده بودیم. حالا هم دغدغه‌ی بخش خصوصی درست است. ما هم دغدغه آنها را داریم، اما در چنین شرایطی باید همدیگر را درک کنیم و با حُسن نیت تلاش کنیم اتفاقاتی را که پیش می‌آید، مدیریت کنیم.
مدیرکل بازاریابی و تبلیغات گردشگری در پاسخ به این پرسش که آیا اتفاقات رخ داده در غرفه ایران و آماده نبودن آن یک‌روز مانده به افتتاح نمایشگاه، نشان‌دهنده بی‌توجهی کیش به نظرات کارشناسی و مشاوره‌های بخش خصوصی دارای تجربه، نیست؟ اظهار می‌کند: دغدغه اصلی کیش این بود که می‌خواست نمایشگاه باشکوه‌تری برگزار شود. آنها به غرفه‌سازی‌های گذشته انتقاد داشتند، دنبال بی‌توجهی به نظرات و مشاوره‌ها نبودند، اما گاهی آنچه دنبال‌اش هستیم در عمل، محقق نمی‌شود.
نعمتی درباره‌ی اثرگذاری و نقش نظارتی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در تصمیم‌گیری‌های سازمان منطقه آزاد کیش و اجرای امور مربوط به این نمایشگاه بیان می‌کند: آنها (مجری غرفه ایران) پذیرفته بودند ما باید نظارت داشته باشیم. تا جایی هم که می‌شد اطلاعات به دست ما می‌رسید و جریان را کامل رصد می‌کردیم، اما بعضی مواقع ممکن است موضوعی دور ار رصد ما اتفاق افتد. در هر حال برای غرفه‌سازی، تعیین محل پاویون، روادید و تمام جزییات و مسائل دیگر که به نمایشگاه مربوط بود، مدام با مجری و بخش خصوصی تماس داشتیم.
او معتقد است که جایگاه نظارتی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در این جریان کاملا محفوط بوده و جلساتی که برگزار می‌شد به واسطه‌ی همین شأن نظارتی سازمان بوده است.
وی به این پرسش که عدم مشارکت مالی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در نمایشگاه امسال باعث نشد مجری برگزیده، نقش نظارتی این سازمان را نادیده بگیرد؟ پاسخ می‌دهد: برپایی غرفه در نمایشگاه‌های بین‌المللی مخصوصا از نوع ITB سود مالی ندارد. در تمام دنیا دولت‌ها به برگزاری نمایشگاه‌ها کمک می‌کنند. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز همواره سعی کرده در حد توان، کمک کند، ولی گاهی مضیقه‌ی مالی اعمال سیاست‌های انقباضی را سبب می‌شود. به هر حال اگر کمک می‌کردیم نفوذمان به مراتب بیشتر بود و حق رأی بیشتری داشتیم.
نعمتی می‌گوید: اگر می‌توانستیم کمک مالی کنیم، دست‌کم مجری را ملزم می‌کردیم تجهیزات غرفه‌سازی را از آلمان تامین کند تا این مشکل پیش نیاید. وقتی نمی‌توانیم کمک کنیم، آنها هم مدعی می‌شوند که غرفه‌سازی در آلمان گران است و متضرر می‌شوند و ما با این تعهد که به موقع کار را انجام دهند و همان طرح را اجرا کنند، شرایط آنها را می‌پذیریم.
او همچنین از بخش خصوصی به خاطر همراهی و درک درستی که از شرایط ایران در نمایشگاه آلمان دارند، تشکر می‌کند و گلایه‌های آنها را منطقی می‌داند و در پاسخ به این سوال که آیا در مذاکرات و قرادادهای مکتوب، بندی به بد تعهدی مجری و نحوه برخورد یا جریمه‌ی آن در چنین شرایطی اختصاص داده شده است؟ می‌گوید: این موضوع مکتوب شده است. مجری باید نخست گزارش کار بدهد تا پس از بررسی و مشخص شدن نتیجه، تصمیم گرفته شود. قطعا اگر کوتاهی شود، برخورد می‌کنیم.
خبرگزاری ایسنا همزمان با تهیه این گزارش، پیگیر دریافت نظرات مقامات مسئول منطقه آزاد کیش در رابطه با حاشیه‌های ایجاد شده برای غرفه ایران در نمایشگاه گردشگری برلین بوده که البته تاکنون نتیجه‌ای نداده است.
* تصاویری که ایسنا منتشر کرده، گویای وضعیت غرفه‌ی ایران از دو روز مانده به آغاز نمایشگاه بین‌المللی گردشگری آلمان است.