روز پیش-جمعه 27 بهمن-فرش خاکی در حالی در جزیره هرمز آماده و به بهره برداری رسید که احمد نادعلیان – یکی از چهره های شناخته شده هنر محیطی در عرصه بین المللی- توسعه گردشگری در جزیره هرمز را به قیمت ویرانی محیط زیست آن منطقه دانست.
نادعلیان درباره این اتفاق، طی متنی که آنرا در اختیار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) قرار داده، نوشته است:
«جزیره روز پر رفت و آمدی داشت. علاو به چند انجمن و نهاد غیر دولتی، نهادهای دولتی و سازمان‌هایی مثل استانداری هرمزگان، سازمان فرهنگی ورزشی، شهرداری بندرعباس، بخشداری جزیره، میراث فرهنگی کشور، شورای شهر جزیره هرمز، دانشگاه آزاد اسلامی و انجمن هنرهای تجسمی جزیره هرمز از انجام این طرح حمایت کردند. با توجه به تبلیغات گسترده از ماه‌های قبل مردم بسیاری بیشتر از بندر عباس به دیدن آن آمده بودند.
هدف مجریان آن برای جذب گردشگر به جزیره هرمز قابل تحسین است. اما نباید فراموش شود که در روند کمک به گردشگری جزیره هرمز باید روش‌هائی را انتخاب کرد که طبیعت آن مخدوش و ویران نشود.
مدیر هنری پروژه فرش خاکی چهارم در یکی از شبکه‌های اجتماعی اعلام کرده‌اند که ابعاد این فرش حدود هزار و چهارصد متر مربع می‌باشد و برای انجام، نزدیک به ۴ تن خاک رنگی جزیره هرمز به کار گرفته شده است! وی همچنین چهارمین فرش خاکی جزیره را هنری محیطی نامیده‌اند؟
فاطمه زارع کار‌شناس محیط زیست در نشستی که در یک خبرگزاری داخلی منعکس شده است اعلام داشته‌اند، که جابجایی خاک هرمز در جزیره و انتقال آن از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر، نمی‌تواند ضرری به محیط زیست وارد آورد.
نه فقط به عنوان یک هنرمند که سال‌ها در عرصه هنر محیطی فعالیت دارد و به اشتباه یا درست الفبای استفاده از خاک رنگی را به در سال ۱۳۸۵ به مجریان فرش خاکی یاد داده است بلکه به عنوان یک شهروند که حالا شش ماه از سال را در جزیره زندگی می‌کند، اعلام می‌نمایم که از این سرانجام و استفاده به این روش متاسف هستم.
انجام فرش خاکی در مقیاس بزرگ حتی از ریختن زباله در طبیعت بد‌تر است. زیرا زباله‌ها را می‌توان در آینده جمع کرد اما کوه‌های رنگی اگر از حجمشان کم شود در آینده به حالت اول خود باز نمی‌گردند. برای همین مردم شهر ورزنه در تالاب گاوخونی به دور کوه سیاه که به معدنی واگذار شده بود حلقه زدند و اجازه تخریب آن را ندادند. پس از دستگیری آنان وکلای محیط زیست به کمک آن‌ها آمدند.
حالا در جزیره هرمز سالانه چندین تن خاک رنگی به ساحلی آورده و در هنگام بارندگی خاک‌ها شسته و روانه دریا می‌شوند. در نتیجه ما حق نداریم خاک کوه‌ها را روانه دریا کنیم.
هنرمندان زمینی که نسل اول هنرمندان محیطی بودند چندان رویکرد زیست محیطی نداشتند. اما فعالان محیط زیست از انجام اثر رابرت اسمیتسون امریکائی جلوگیری کردند. او می‌خواست جزیره‌ای را با شیشه خرده پر نماید. همچنین اثر فنس روان کریستو و ژان کلوده با محدودیت هائی مواجه شد که انقطاع پیدا کند و زود‌تر برچیده شود تا حیوانات بتوانند به راحتی عبور نمایند.
ابعاد فرش چهارم خاکی از سه فرش گذشته بیشتر است. گویا در روز بهره برداری از فرش اعلام شده است آقای رئیس جمهور احمدی‌نژاد طی تماسی اعلام کرده‌اند که حاضرند هزینه ثبت فرش خاکی را در کتاب گینس بدهند. این رویکرد ارزش هنری این طرح را مخدوش می‌نماید. چهار بار است مجریان فرش خاکی فقط رکورد خودشان را شکسته‌اند.
تکرار و توجه به ابعاد کمی، ارزش هنری این عمل را مخدوش می‌نماید.
هنر محیطی معانی متعددی دارد درمحیط شهری محیطی سه بعدی ایجاد می‌شود. اما شرط اول انجام آن در محیط طبیعی ملاحظات زیست محیطی است.
با توجه به اینکه هفت سالی است که در جزیره هرمز فعالیت هنری دارم و چهار سالی است که در آنجا خانه دارم و به همین دلیل کیفیت و کمیت خاک‌های آنجا را به خوبی می‌شناسم، خاک سرخ جزیره که بومی‌ها به آن گلک می‌گویند فراوان است و همه روز شاهد آن هستیم که کشتی‌های بزرگ آن را به ناکجا آباد می‌برند. شاید خاک ایران را به بیگانه می‌دهند.
بیشترین نگرانی رنگ زرد آن است که به طور سنتی «اخرا» نامیده می‌شد که نام لاتین آن «اوکر» است. این رنگ به صورت خاک و خالص قابل بهره برداری فقط در یک نقطه جزیره (در نزدیکی مرکز تحقیقات محیط زیست) وجود دارد.
اگرچه در سالهای گذشته شخصا از آن استفاده می‌کردم اما در سال جاری استفاده از آن را متوقف و حتی برای اشتغال زنان رنگ «اخرا» را به جزیره وارد می‌نمائیم.
مهم‌تر از این رنگ در جزیره نوعی رنگ زرد فسفری داشت که درصد گوگرد آن بسیار بالا بود. به دلیل درخشندگی آن مورد استفاده قرار گرفته است و حالا دیگر وجود ندارد!
علاوه بر ساخت چهار فرش نهادهای دیگری مثل هلال احمر، اداره حفظ و نشر ارزشهای دفاع مقدس، مقامات محلی… در جزیره هرمز و بندرعباس مجری فرش‌های خاکی بسیاری بوده‌اند.
در کنار این نوع آثار مجریان فرش خاک‌های رنگی را در بسیاری از مکان‌ها مثل فرهنگسرای نیاوران، نگارخانه فروهر کارگاه آقای گاوزن و حیاط خانه خانم یک بازیگر سرشناس سینما… ارائه داده‌اند.
در زمان بازدید از این فرش بسیاری از گردشگران نمونه‌های خاک را به داخل بطری‌های خالی آب ریخته و با خود می‌برند. مسئولین جزیره حالا باید روشی را در پیش بگیرند که از این عمل جلوگیری نمایند.
اگر هدف کشانیدن مردم بندرعباس و یا گردشگران به جزیره باشد راه حل‌های بسیار متنوعی وجود دارد. در دوسال گذشته گردشگران بسیاری دوست داشتند در طبیعت آنجا بمانند. حالا خوشبختانه به بهانه فرش این امکان فراهم شده است و کافی است این اجازه داده شود و ما شاهد آن خواهیم بود که هزاران نفر راهی آنجا خواهند شد. اما حضور کمی گردشگران، کمک زیادی به مردم بومی نخواهد کرد. باید تلاش شود گردشگران به تدریج و همیشه به جزیره بیایند در این صورت محیط زیبای آنجا ویران نخواهد شد.
از چندین سال قبل جزیره هرمز به عنوان یک منطقه نمونه گردشگری معرفی شده است و طرح آن برای الحاق به منطقه آزاد در مجلس شورای اسلامی به تصویب کمیسیون امنیت ملی رسیده است و برای ارائه در صحن علنی مجلس آماده می‌شود. در این روند تاکید شده است که رویکرد مورد نظر منطقه آزاد رویکردی با محوریت گردشگری خواهد بود. جزیره هرمز جذابیت‌های فرهنگی زیادی دارد.
دوستداران جزیره هرمز در حال آماده سازی طرحی هستند که قسمت‌های نیم دایره جنوبی جزیره که حقیقتا زیباست به عنوان یک میراث ملی ثبت شود و در جهت حفظ آن تلاش شود. در غیر اینصورت چیزی برای بازدید باقی نخواهد ماند چرا که پهنای جزیره فقط هفت کیلومتر است و بسیاری از خاک‌های رنگی و کانی‌های آن محدود.»