“چَک چَک” یا “چک‌چکو” یکی از زیارتگاه‌های مهم زرتشتیان واقع در کوههای اطراف شهرستان اردکان است که هر ساله ایران‌گردان و جهانگردان بیشماری را راهی این مکان تاریخی میکند.
به گزارش ایسنا، منطقه یزد، جاذبه‌های گردشگری استان یزد به بافت تاریخی و اماکن مقدس مذهبی اسلام خلاصه نمی‌شود به نحوی که وجود زیارتگاه‌ها و آتشکده‌های زرتشتیان در اقصی نقاط استان، حاکی از همزیستی مسالمتآمیز ادیان مختلف در استان دارالعباده یزد است.
محسن میرجانی، رییس اداره میراث فرهنگی اردکان در مورد پیشینه تاریخی این قبیل زیارتگاه‌ها در یزد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنای منطقه یزد، خاطرنشان کرد: براساس منابع تاریخی بعد از سه مورد شکست قادسیه، نهاوند و جلولا، دولت ساسانی به یک باره به سمت فروپاشی پیش میرود و یزدگرد سوم یا به روایتی یزگرد چهارم، هر روز در حال عقبنشینی و دست یافتن به مناطق امنتر برای تجهیز و ساماندهی سپاه یا حفظ جان خود و خانوادهاش بوده است و البته در این میان، نوادگان و وابستگان به دربار نیز همراه با موکب شاهی در این روند همراه بودند.
وی ادامه داد: یکی از مناطقی که به گفته منابع تاریخی به عنوان نقطهای امن و دور از دسترس تازیان مورد توجه این شاهزادگان و نوادگان ساسانی قرار میگیرد، یزد بوده است. این استان به واسطه واقع شدن در مرکز ایران و خشکی و سختی آب و هوا و مردمان مسالمت جویش، خیلی زود به عنوان یکی از مواضع مهاجرت و پناه گرفتن زرتشتیان، مطرح شده و امروزه اکثر زیارتگاه‌های زرتشتیان در استان واقع شده است.
میرجانی در این باره به مناطق بکری مانند پیر سبز چک چک یا پیر هریشت که از سه طرف در محاصره و دیدهبانی کوه قرار دارد، اشاره و اضافه کرد: موضوع دیگر در این رابطه، باورهای موجود درباره افرادی است که این مکانها بدانها منتسب است و واقعیت این است که تنها مطلب و مقاله جدی در این خصوص یعنی رمزگشایی از این نوادگان و شاهزادگان ساسانی توسط “مری بویس” و در مطالعات ایشان در زیارتگاه پارس بانوی زرجوع انجام شده است. در باور عامیانه، زرتشتیان معتقدند که “نیکبانو” خواهر “شهربانو” همسر امام زین العابدین(ع) است و از همین رو پیوندهایی نیز میان مذهب تشیع و دین زرتشتی در طول تاریخ شکل گرفته است.
رییس اداره میراث فرهنگی اردکان بیان میکند: با این همه همانطور که اشاره شد به واسطه فقدان مطالعات روش‌مند و نبود مستندات کافی مانند فضاهای استودان یا استخواندان و یا دخمههایی که حاکی از تدفین و به خاکسپاری اجساد این افراد است، نمیتوان به صورت قاطع در خصوص صحت افراد مورد اشاره برای این زیارتگاه‌ها نظر داد.
وی خاطرنشان کرد: موضوع دیگر اینکه ایجاد ابنیه و ساخت و ساز در زیارتگاه‌های زرتشتی دست کم در اردکان از دوره قاجاریه و دوران ناصر الدین شاه توسط پارسیان هند که زرتشتیان ایرانی مقیم شبه قاره بودهاند و با هزینه شخصی آنها انجام شده است و این فاصلهی تقریباً زیاد زمانی بین باورهای اواخر ساسانی تا اواسط دوران قاجاریه خودبخود یک فضای مبهم و سوال انگیز را برای این مجموعهها ایجاد میکند.
میرجانی تاکید کرد: البته در زیارتگاه پیر سبز چک چک و در آفاق معبد آن، شواهدی از ایجاد مهرابه و هدایت جریان‌های آبی برای تقدیس الهه آناهیتا در دسترس است که میتواند به دورانهای قدیمیتری نسبت به سلسله قاجاریه بازگردد. در مجموع زیارتگاه‌های زرتشتی در اردکان و استان یزد یکی از شواهد تاریخی مهم و دوران‌ساز در خصوص سیر اضمحلال و نابودی ساسانیان و غلبه اعراب مسلمان بر ایران بوده است.
وی تصریح کرد: البته با همه اشاراتی که به این موضوع شد، به هیچ روی نمیتوان تصویری منطقی و متقن از این ابنیه به دست داد. در صورتیکه بررسیهای میدانی و پژوهشهای باستانشناسی به صورت روش‌مند و علمی در پیرامون و مناطق هم پیوند این زیارتگاه‌ها صورت گیرد می‌توان با کشف و استخراج دادههای مطالعاتی احتمالی به پیش فرضهای مستندوار و قابل استناد دست یافت.
میرجانی معتقد است که استان یزد به واسطه روحیه تساهل و تسامح و زندگی مسالمت امروزی که کلیه مذاهب و ادیان موجود در این منطقه داشته‌اند از دیر باز یکی از مناطق مورد توجه گروهها و اقشار تحت فشار حاکمیتهای گذشته بوده است.
رستم بلیوانی، متولی زیارتگاه چکچک در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه یزد، در مورد این زیارتگاه گفت: نام “چک چک” یا “چک چکو” از صدای قطرههای آبی که از صخرههای کوه واقع در کنار این زیارتگاه میچکد، گرفته شده که البته در حال حاضر این آب به درون یک منبع ذخیره هدایت می‌شود.
وی درباره پیشینه تاریخی این مکان اظهار کرد: این بنا به اعتقاد زرتشتیان در زمان حمله اعراب مسلمان به ایران که با سقوط یزدگرد(پادشاه ساسانی وقت) همراه بوده، برپا شده است به نحوی که “نیکبانو” دختر شاه در هنگام فرار به سمت اردکان میآید و در میان کوه مخفی و ناپدید می‌شود.
به گفته بلیوانی، یکی از کنیزان “نیک بانو” به نام “گوهر بانو” (مروارید) نیز در چند کیلومتری وی، مدفون شده و به نام “پیر هریشت” معروف است.
وی با بیان اینکه بیشترین تعداد بازدید از چک چک در ایام نوروز اتفاق میافتد، اضافه کرد: نیایشگاه پیر سبز چک چک از امکانات رفاهی مانند برق، آب آشامیدنی و تعدادی اتاق برای استراحت که به آنها “خیله” گفته می‌شود، نیز برخوردار است و در برخی روزها نیز حتی پذیرای 4000 گردشگر است.
رییس انجمن زرتشتیان شریف آباد اردکان در مورد مراسمهای زرتشتیان در این نیایشگاه اظهار کرد: هر ساله از 24 تا 28 خرداد در این مکان زیارت عمومی زرتشتیان برگزار می‌شود که در این چند روز به دلیل حضور زرتشتیان اقصی نقاط جهان و کمبود فضا، فقط همکیشان زرتشتی اجازه ورود به زیارتگاه را دارند تا فرایض دینی و مراسم مربوطه را انجام دهند.