یکی از ظرفیت‌های مهم گردشگری کشور، سبک زندگی عشایر و کوچ و ییلاق و قشلاق آنهاست که می‌تواند خیلی از گردشگران داخلی و خارجی را به سوی خود جذب کند.
خوزستان، چهارمحال و بختیاری، فارس، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان، ایلام و خراسان جنوبی، استان های عشایرخیز کشور است که هرکدام در فصولی، محل اتراق و ییلاق و قشلاق عشایر است.
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری با بیان این که زندگی عشایر استان از ظرفیت بی نظیری برای جذب گردشگر برخوردار است، به برنامه های متنوعی که برای استفاده از این ظرفیت توسط سازمان میراث فرهنگی چهارمحال و بختیاری طراحی شده، اشاره می کند و می گوید: اکنون در حال آماده کردن مقدمات طرح بزرگ ایل گردی با نام جشنواره کوچ هستیم و از آنجا که اجرای درست آن از حساسیت زیادی برخوردار است، در حال انجام مطالعات دقیق برای اجرای اصولی آن هستیم.
حیدر صادقی با تشریح هدف و نحوه اجرای این طرح در گفت وگو با جام جم می افزاید: هدف از اجرای این جشنواره، آشنا کردن گردشگران و علاقه مندان با کوچ و نحوه زندگی و آداب و رسوم عشایر است به این ترتیب که علاقه مندان برای یک تا سه روز با عشایری که هنوز به صورت سنتی کوچ می کنند، همراه شده و در این گذر با آیین های مختلف، نحوه زندگی، خوراک، صنایع دستی و موسیقی آنها و جاذبه های طبیعی بین راهی آشنا می شوند.وی یادآور می شود: از آنجا که افراد زیادی برای تماشای کوچ عشایر اظهار تمایل کرده اند، تلاش می کنیم همزمان با کوچ بهاره عشایر در سال آینده که از اردیبهشت آغاز می شود، این جشنواره را راه اندازی کنیم، اما پیش از آن باید ایل راه ها (مسیر کوچ عشایر) را احیا کنیم تا هم عشایر بتوانند همچون سابق از این مسیرها تردد کنند و هم گردشگران بتوانند از سفر در این مسیرها که بسیار زیبا و جذاب است، لذت ببرند.
وی به ایجاد کمپینگ در مناطق عشایری استان برای استفاده گردشگران و تماشای نزدیک از نحوه زندگی آنها به عنوان یکی دیگر از برنامه های سازمان میراث فرهنگی اشاره می کند و یادآور می شود: اکنون یک کمپینگ با حمایت سازمان میراث فرهنگی در شهرستان عشایرخیز کوهرنگ راه اندازی شده و بزودی کمپینگ دیگری در شهرستان چغاخور ایجاد می شود که این کمپینگ ها خدماتی همچون اسکان در سیاه چادر، شرکت در فعالیت هایی همچون اسب سواری، تیراندازی، اجرای موسیقی و استفاده از غذاهای محلی عشایر را به گردشگران ارائه می دهند.
به گفته صادقی، نحوه استفاده از این کمپینگ ها اکنون از طریق ثبت نام در تورهای دفاتر خدماتی امکان پذیر است و این برنامه به حدی مورد استقبال قرار گرفته که این کمپینگ از هم اکنون تا اواسط سال آینده رزرو شده و ظرفیت تورهای بسیاری از دفاتر خدمات گردشگری در این زمینه تکمیل شده است.
ثبت جهانی کوچ ایل بختیاری
صادقی، ثبت جهانی کوچ ایل بختیاری را از دیگر برنامه های مهم سازمان میراث فرهنگی عنوان می کند و یادآور می شود: این اداره در وهله اول، ثبت ملی این کوچ را که بین استان های چهارمحال و بختیاری، خوزستان، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و اصفهان مشترک است، برای سال آینده در دستور کار دارد. از سویی آماده سازی پرونده ثبت جهانی آن نیز از ده روز گذشته و با تشکیل کمیته ای از استادان دانشگاه، متخصصان و کارشناسان مربوط آغاز شده است.
مرتضی عربی، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی خراسان جنوبی نیز به برنامه ای که در این زمینه برای ایام نوروز تدارک دیده شده، اشاره می کند و به جام جم می گوید: برپایی سیاه چادر عشایر در شهرستان های نهبندان، سرایان و سربیشه از مهم ترین این برنامه هاست که قرار است آداب و رسوم، صنایع دستی و سبک زندگی عشایر در آنها به نمایش گذاشته شود.
محمدکاظم بهادری پور، مدیر روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی استان فارس نیز با اشاره به این که تمرکز عشایر در این استان بیشتر در شهرستان فیروزآباد است، به جام جم می گوید: فیروزآباد به دلیل برخورداری از سه اثر باستانی آتشکده (کاخ اردشیر بابکان)، مجموعه شهرگور و قلعه دختر، در طول سال بویژه ایام نوروز گردشگران و مسافران زیادی را به سوی خود جذب می کند و این مسافران می توانند همزمان با تماشای آثار تاریخی، از زندگی عشایر نیز که در فروردین هنوز در این استان به سر می برند، بازدید داشته باشند.
علاقه عشایر برای حفظ سنت ها
زندگی در کوچ که اکنون علاقه مندان زیادی در داخل و خارج از کشور پیدا کرده است، نه فقط به صورت رسمی از سوی میراث فرهنگی پیگیری می شود، بلکه ظاهرا خود عشایر نیز آستین همت بالا زده و در این خصوص برنامه هایی را طراحی و تدوین کرده اند.نماینده عشایر جامع بنیاد قشقایی شیراز نیز دراین باره به خبرگزاری سازمان میراث فرهنگی می گوید: تعدادی از افراد ایل قشقایی به دلیل روبه رو شدن با روندی که موجب فراموشی آداب و رسوم و سنن سنتی، مراتع و چراگاه ها می شد، به فکر اجرای طرحی افتادند تا بتوانند آنچه برایشان باقی مانده را حفظ کنند.شیما امیری می افزاید: از آنجا که قشقایی ها دارای ساختاری منسجم از طایفه گرفته تا تیره، بن کوه و خانواده های مختلف می شود، مجریان طرح به این نتیجه رسیدند که کار به صورت انفرادی و شخصی قابل اجرا نیست و باید یک گروه این کار را انجام دهد، بنابراین جامعه هدف تیره هیبت لو به منظور توانمندسازی مدنظر قرار گرفت و با کمک موسسه های داخلی و بین المللی، طرح گردشگری جامع بنیاد عشایر قشقایی تیره هیبت لو را شروع کردیم.وی تصریح می کند: بر همین اساس صندوقی تحت عنوان معیشت پایدار تشکیل شد و به ثبت قانونی رسید که در این صندوق طرح های مختلفی اجرا می شود که یکی از آنها گردشگری است و به جای آن که یک شخص بانی کار شود، تمام سود به صندوق واریز می شود که به صورت مستقیم و غیرمستقیم بین مشارکت کنندگان تقسیم می شود.
امیری درباره تورهای گردشگری که با این هدف اجرا می شود، می گوید: تورها در بسته های یک تا سه شب اقامت تعریف شده است و نسبت به تمایل گردشگر قابل تغییر است. در این میان هیچ اتفاقی به صورت نمادین اجرا نمی شود و گردشگر وارد جریان زندگی عادی ایل شده و زندگی واقعی را تجربه می کند.
فاطمه مراد زاده / گروه ایران