استان کردستان به علت دارا بودن شرايط خاص فرهنگي از قبيل زبان، لباس و پوشش، جشن‌ها، رقص، موسيقي و صنايع‌دستي که به آن‌ها اشاره خواهد شد، به واقع سرزمين مهرورزي و ارائه فرهنگ ناب ايراني است که درجاي جاي جهان شناخته شده و تاثيرات شگرفي بر فرهنگ هاي همجوار خود گذاشته است.
زبان
زبان مردم کردستان کردي است. همانند زبان فارسي در مجموعه زبان‌هاي گروه هندواروپايي قرار مي‌گيرد و داراي قوانين خاص از لحاظ دستوري و نوشتاري است.
هم‌اکنون در بسياري از دانشگاه‌هاي معتبر اروپايي و خاورميانه ، ادبيات آن تدريس مي‌شود. به علت وسعت زياد مناطق کردنشين اين زبان داراي لهجه‌هاي اصلي و زيرلهجه بسياري است که اين تنوع لهجه از لحاظ حجم کلمات اين زبان را غني ساخته است به طوري که بسياري از منظومه‌هاي کردي از حدود يک‌صد سال پيش به زبان‌هاي مختلف ترجمه شده‌اند. زبان کردي داراي لهجه هاي سوراني، اردلاني ،کلهري و هورامي است.
لباس و پوشش
لباس کردي از زيبا‌ترين پوشاک ايراني است و اين زيبايي در پوشاک زنان منطقه از تجلي بيشتري برخوردار است همين امر باعث شده چند بار در جشنواره هاي محلي جهان به عنوان لباس زيباي برتر انتخاب شود. تکامل لباس کردي آن را کاملا مناسب وضعيت اقليمي اين ناحيه کرده و شيوه نگرش آميخته با احترام مردم به پوشش باعث حفظ و استفاده آن تا امروز شده است.
جشن‌ها
مهمترين و عمومي‌ترين جشني که در ميان مردم کردستان مرسوم شده برگزاري جشن نوروز است. اين جشن در اقصي نقاط کردستان به صورت خودجوش همراه مراسم رقص کردي و برپايي آتش برگزار مي‌شود. همچنين عيد فطر و عيد قربان به عنوان اعياد مذهبي در اين منطقه داراي اهميت خاص هستند.
از ديگر مراسمي که در ميان مردم کردستان به ويژه منطقه اورامان از جايگاه خاصي برخوردار است مراسم عروسي پير شاليار است، اين مراسم در روستاي اورامان تخت در هفته دوم بهمن ماه که مصادف با جشن سده است طي مراحل و رسوم خاصي برگزار مي‌شود و ادامه آن در نيمه اول فصل بهار مصادف با 15 ارديبهشت در محل آرامگاه پيرشاليار تحت عنوان مراسم کومساي برگزار مي‌شود.
قابل ذکر است که بازديد از اين مراسم اکنون جنبه کشوري و حتي بين المللي پيداکرده و در برنامه تورهاي گردشگري استان تنظيم شده است.
رقص کردي
رقص کردي که به عنوان «هه لپه رکي» در ميان مردم کردستان از آن ياد مي‌شود با زيبايي خاص آيينه‌اي تمام‌نما از زندگي گذشته اين مردم است. حرکات رقص کردي برگرفته از زندگي و کار روزانه مانند کشاورزي، اعتقادات ديني، مراسم و جشن‌هاي بزرگ، بازي‌هاي محلي، جنگ و دفاع، حالات روحي و دروني افراد بوده است.
اين رقص به علت دور بودن از ابتذال از يک سو و پيوند تاريخي و اجتماعي با زندگي مردم داشته و ازسوي ديگر در ميان تمام طبقات مردم به عنوان يک ارزش تلقي مي‌شود. اصالت اين هنر باعث پيشرفت آن در استان شده است.
موسيقي
استان کردستان يکي از غني‌ترين استان هاي کشور از لحاظ موسيقي است. گروه‌هاي مختلف موسيقي در استان، وجود اساتيد موسيقي در تهران و شهرهاي بزرگ کشور که برخاسته از استان کردستان هستند و همچنين ساخت سازهاي موسيقي به علت پيشرفت صنايع چوبي و نازک‌کاري در کنار استعداد موسيقي موجود در استان، کردستان را به مهد موسيقي کشور تبديل کرده است. موسيقي کردستان را مي‌توان در سه بخش تقسيم‌بندي کرد، نخستين بخش موسيقي ديني است که در مراسم مولودي به مناسبت تولد پيامبر و يا اعياد فطر و قربان و مراسم دراويش با آواز ودف اجرا مي‌شود، دومين بخش موسيقي مناطق شهري است که به وسيله موسيقيدان‌هاي حرفه‌اي اجرا مي‌شود و به آن گرواني گفته مي شود که داراي مقام‌هاي مختلفي است و سومين بخش، موسيقي روستايي و سنتي است که به آن بيت مي‌گويند.
صنايع‌دستي
صنايع‌دستي به عنوان بخشي از ميراث‌فرهنگي و به عنوان نمادي از نوع زندگي فرهنگي يک جامعه همواره مورد توجه گردشگران قرار گرفته است در استان کردستان به علت عدم استيلاي بخش صنعتي هنوز صنايع‌دستي از لحاظ کيفيت و گستردگي در سطح کشور مطرح است به گونه‌اي که فرش و گليم کردستان به همراه محصولات نازک‌کاري مثل شطرنج شهرت جهاني پيدا کرده است و بيشتر مسافران و گردشگراني که به کردستان سفر مي‌کنند حتما از محصولات نازک‌کاري، فرش و گليم اين منطقه هنر پرورخريد مي‌کنند.