گردشگری به عنوان یکی از صنایع بسیار سودآور در حالی مورد توجه مدیران، دولت‌ها دست‌اندرکاران و فعالان اقتصادی قرار گرفته که این صنعت توسعه خود را مدیون گسترش صنعت حمل ونقل بین‌المللی است. به‌زعم بسیاری از کارشناسان، اگر امکانات حمل ونقل در دهکده جهانی تغییر نمی‌کرد، بدون شک گردشگری هرگز رونق نمی‌یافت.
صنعت حمل و نقل و گردشگری به عنوان دو بال یک پرنده است که در صورت بروز هرگونه اشکال یا ناتوانی در آنها، پرنده از نعمت پریدن محروم و در نهایت فنا خواهد شد؛ بنابراین جای تردید نیست که آینده صنعت گردشگری و حمل و نقل در گوشه و کنار جهان به یکدیگر گره خورده و هرگونه رونق و توسعه در یکی از آنها، پویایی و گردش مالی را برای دیگری به ارمغان می آورد.
کارشناسان صنعت گردشگری درباره اهمیت توسعه حمل ونقل در کشورها برای رونق گردشگری می گویند: دسترسی آسان و ساده از طریق هوا، زمین و دریا به مناطق مختلف جهان باعث جابه جایی گسترده گردشگران می شود و هرچه این دسترسی آسان تر باشد، شاهد توسعه این صنعت و افزایش گردشگران از نقطه ای به نقطه ای دیگر از دهکده جهانی خواهیم بود.
این گروه ضمن تاکید بر سرمایه گذاری هرچه بیشتر دولت ها در توسعه حمل و نقل برای به حرکت درآوردن چرخ اقتصاد گردشگری منطقه، می افزایند: براساس محاسبات، تقریبا 35 درصد هزینه های سفر مربوط به هزینه جابه جایی یا همان حمل و نقل مسافران است. اگر کشورهای گردشگرپذیر این هزینه را با سرمایه گذاری و ابتکار عمل کاهش دهند بدون تردید شاهد حضور گسترده گردشگران خواهند بود.
این در حالی است که کشور ما با توجه به تمام جاذبه هایش برای گردشگران داخلی و خارجی هنوز به اهمیت توسعه صنعت حمل و نقل در گردشگری توجه نکرده و درگیر ساخت و توسعه اقامتگاه ها یا تعیین بازارهای هدف در کشورهای دیگر است.
محمد حسن کرمانی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات جهانگردی و مسافرت هوایی ایران در این زمینه می گوید: به طور کلی حمل و نقل در صنعت گردشگری به سه طریق هوایی، زمینی و دریایی به ترتیب اولویت صورت می گیرد. کشوری که بتواند از هر سه منظر به توسعه گردشگری خود توجه کند، در واقع توانسته حجم گسترده ای از گردشگران را به سمت دیدنی های خود جذب کند. اما ظاهرا بسیاری از مسئولان ذی ربط به این موضوع واقف نیستند که قبل از این که بخواهیم برای ورود گردشگران سرمایه گذاری کنیم و آنها را به دیدن ایران فرابخوانیم، باید زمینه دسترسی آسان این گروه به همان دیدنی ها را فراهم کنیم. ظاهرا در ایران سازمان گردشگری و وزارت راه هرکدام جداگانه برای کارشان تصمیم گیری می کنند، حال آن که منافع هر دو سازمان و نهاد به یکدیگر گره خورده و باید با همکاری هرچه بیشتر کشتی گردشگری ایران را به سرمنزل مقصود برسانند.
این فعال بخش خصوصی در گردشگری با اشاره به جایگاه ویژه حمل و نقل هوایی در صادرات نامرئی می افزاید: با توجه به بعد مسافت و البته نگرش تازه سرزمین های گردشگرپذیر به بازارهای هدف در قاره های دیگر، جای تردید نیست که صنعت حمل و نقل هوایی یکی از اصلی ترین ارکان توسعه گردشگری در مناطق مختلف جهان است و هر کشوری بتواند در این زمینه سرمایه گذاری مناسبی انجام دهد، در واقع برنده میدان است؛ هرچند نباید از راه های زمینی و دریایی غافل بمانیم. تورگردانان بزرگ و البته گردشگران به دنبال دسترسی امن، ارزان و البته سریع به مقاصد گردشگری خود هستند که لزوما حمل ونقل هوایی نیاز آنها نیست.
بنابراین اگر کشوری مثل ایران بتواند در صنعت حمل و نقل و در راس آنها حمل و نقل هوایی خود سرمایه گذاری مناسب و دقیقی انجام دهد و امکان حضور و رقابت گسترده شرکت های مختلف را در بازار گردشگری خود فراهم کند، شاهد رونق دوچندان صنعت گردشگری در منطقه خواهیم بود.
رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات جهانگردی و مسافرت هوایی ایران تصریح کرد: همه واقفیم گردشگری فقط از طریق توسعه حمل و نقل هوایی رونق نخواهد یافت، بلکه وقتی نظر گردشگر به جاذبه های گردشگری ایران جلب و از مرزهای هوایی وارد کشورمان شد، باید بتوانیم جریان حرکت آنها را برای دسترسی ایمن، آسان و ارزان به آثار تاریخی و جاذبه های تفریحی کشور فراهم کنیم. این دقیقا نکته ای است که از آن غافلیم، برای مثال همه مسئولان از برنامه های خود برای ورود گردشگران به ایران سخن می گویند، حال آن که هیچ برنامه ای برای انتقال آنها داخل مرزهای کشورمان ندارند.در همین حال دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی می گوید: جای تردید نیست تحریم های یکجانبه غرب علیه ایران تاکنون باعث ایجاد نقاط ضعفی در صنعت حمل و نقل هوایی کشورمان شده است، اما معضل اصلی کنونی این نیست، بلکه سیاست های دستوری در این صنعت بوده که مانع پیشرفت و توسعه آن بوده است.
حمید غوابش به اجرای اصل 44 قانون اساسی در این زمینه اشاره می کند و می افزاید: اگر بتوانیم صنعت حمل و نقل هوایی را از زیر چتر مدیریت دولتی خارج کنیم شاهد رونق و توسعه خواهیم بود؛ زیرا علاوه بر بخش خصوصی، سرمایه گذاران خارجی نیز می توانند دراین زمینه ورود کنند. اما نکته اساسی این است که همه مسئولان و البته دست اندرکاران گردشگری، صنعت حمل و نقل هوایی را اولین چالش توسعه گردشگری عنوان می کنند در حالی که هنوز راه های دیگری برای ورودگردشگران به کشورمان باقی مانده که به آنها هیچ توجهی نشده است.
وی با اشاره به توسعه حمل و نقل ریلی در ایران می گوید: با توجه به امکانات اتصال شبکه ریلی کشورمان با همسایگان شمالی و غربی، به بازارهای هدف بسیار مناسبی دست خواهیم یافت. به عنوان مثال می توانیم از طریق خاک ترکیه به بازار گردشگری اروپا وارد شویم؛ زیرا شبکه ریلی ترکیه به بسیاری از کشورهای اروپایی متصل است.
دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی با اشاره به طرح جدیدی که برای انتقال گردشگران ارائه شده، می گوید: این اتفاق خجسته ای است که گردشگران با استفاده از امکانات حمل و نقل ریلی وارد خاک ایران باستانی می شوند. باید آن را حمایت کرد چون حمل و نقل ریلی یکی از ارزان ترین روش های سفر و البته پرمخاطب ترین در بسیاری از کشورهاست. بنابراین نباید صرفا از طریق حمل و نقل هوایی انتظار معجزه در صنعت گردشگری داشت. باید تمامی روش های حمل و نقل را به موازات یکدیگر توسعه داد تا در نهایت شاهد رونق اقتصاد گردشگری مان باشیم.
از سوی دیگر، یکی از فعالان بخش خصوصی در حوزه گردشگری با اشاره به کمبود ناوگان حمل و نقل ریلی و جاده ای کشورمان می گوید: اگر با کمی دقت و ریزبینی به صنعت حمل و نقل زمینی کشورمان نگاه کنیم درمی یابیم در دو بخش ریلی و جاده ای در زمان پیک سفر جوابگوی ظرفیت جابه جایی گردشگران داخلی نیست چه رسد به پذیرایی از گردشگران خارجی. گرچه طی سال های اخیر در ناوگان اتوبوس های برون شهری اتفاقاتی صورت گرفته اما هنوز این تغییرات کافی نبوده و نیازمند اصلاح مدیریت و البته حضور گسترده شرکت های خصوصی در این زمینه هستیم.
کرمانی به مرزهای آبی کشورمان اشاره می کند و می افزاید: تمام دست اندرکاران صنعت گردشگری معتقدند حمل و نقل دریایی یکی از ارزان ترین روش های سفر و توسعه گردشگری در کشورهای مختلف و دارای مرزهای آبی است، به صورتی که برخی کشورها با سرمایه گذاری های دقیق و هدفمند توانسته اند مسیر انتقال گردشگران را به سمت دیدنی های خود تغییر دهند اما ایران با توجه به صدها کیلومتر مرزهای مستعد آبی در شمال و جنوب کشور که به بازارهای هدف گردشگری مناسبی هم دسترسی دارد، هنوز اندرخم یک کوچه است. این در حالی است که همسایگان جنوبی ایران با استفاده از این امکانات و سرمایه گذاری های گسترده نظر بسیاری از شرکت های عظیم حمل و نقل دریایی را به خود جلب کرده اند، برای نمونه امارات طی سال 2013 فقط از طریق مرزهای آبی خود پذیرای حدود سه میلیون گردشگر بوده است.
به هر حال امید است مسئولان گردشگری و دست اندرکاران توسعه شبکه حمل و نقل کشورمان به اشتراک نظر رسیده و با توجه به اهمیت این حلقه مفقوده در صادرات نامرئی ایران باستانی، زمینه ساز توسعه هر دو حوزه باشند. (ضمیمه چمدان)