درگذشت نام‌آوران باستان‌شناسی، ثبت جهانی شوش و میمند، محدودیت آمریکا برای سفر به ایران و تخریب تپه‌های اقماری چغامیش از جمله اتفاقات حوزه میراث فرهنگی و گردشگری در سال ۹۴ بود.
به گزارش خبرنگار مهر، سال ۹۴ هم مانند سال‌های پیش با فراز و نشیب‌های زیادی رو به رو بود؛ از اجرای برجام و امیدها برای رفع تحریم و خبرهای خوب برای باز شدن درها به روی گردشگران خارجی بیشتر گرفته تا امید فعالان گردشگری برای رونق این صنعت.
از سوی دیگر با وجود اینکه طرح تعطیلات زمستانی برای توزیع سفر در ایام سال موافقت وزارت آموزش و پرورش را نگرفت و امسال هم این تعطیلات تنها به روزهای اخر سال و ایام نوروز ختم شد اما بازهم مردم ایران تعطیلات نوروز را بهترین زمان سفر می دانند. بنابراین در حال حاضر طرح توزیع زمانی و مکانی سفر بازهم اجرایی نشد.
امسال با وجود همه اتفاقات خوبش، در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری خبرهای مهمی هم بود که بازخوانی آنها خالی از لطف نیست ضمن اینکه می توان آن را در کارنامه کاری سازمان میراث فرهنگی نیز جا داد و ارزیابی کرد.
یکی از این اتفاقات مهم طرح کنگره آمریکا درباره محدود کردن سفر به ایران بود. اعلام شد که اگر گردشگران کشورهای دیگر در ۵ سال اخیر به مقاصدی همچون ایران پاکستان و عراق و… بروند باید برای سفر به آمریکا ویزا بگیرند این ویزا گرفتن برای آمریکا محدودیتی بود که متوجه مسافران می شد. بنابراین با جنجال رسانه‌ای مواجه شد به نحوی که وزیر امور خارجه ایران این موضوع را نقض تعهدات برجام می دانست.
چغامیش و تپه های اقماری آن
این موضوع در حوزه گردشگری ایران یک شوک بود اما در حوزه میراث فرهنگی نیز خبر رسید که ۱۰۸ قطعه شیء سفالی تپه باستانی چغامیش در خوزستان پس از ۵۱ سال دوری از کشور و ۳۱ سال دعوای حقوقی سرانجام به کشور بازگشت و برای نگهداری به موزه ملی ایران سپرده شد.
این خبر جزو اتفاقات خوب حوزه میراث فرهنگی بود. اما خبر بد این حوزه مربوط می شد به اینکه برخی از تپه‌های اقماری تپه چغامیش تخریب شده بود. اما بعد از این اتفاق مدیر روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خبرنگاران را دروغگو نامید که پشت میز نشین هستند. او ادعا کرد که «یک کشاورز در زمین زراعی خود در فاصله ۷۰۰ یا ۸۰۰ متری تپه اصلی چغامیش قرار دارد، یک تپه ماهور را تسطیح کرده است.»
درگذشت نام داران حوزه باستان‌شناسی
نه تنها اخبار تخریب میراث فرهنگی در سال ۹۴ از خبرهای بد این حوزه بود بلکه درگذشت نام آوران حوزه میراث فرهنگی و باستان‌شناسی نیز از جمله وقایع ناخوشایند سال ۹۴ به حساب می‌آید. مرگ شهریار عدل در ۷۲ سالگی و در ۳۱ خرداد امسال براثر ایست قلبی در فرانسه تمام دوستداران میراث فرهنگی را شوکه کرد.
شهریار عدل یکی از از تاثیرگذارترین افراد برای حفظ میراث فرهنگی کشور بود. عدل در بازگرداندن آثار تاریخی قاچاق شده به ایران، ثبت پرونده‌های جهانی، کاوش محوطه‌های باستانی و ساماندهی آلبومخانه سلطنتی کاخ گلستان سهم به سزایی داشت و نام او همیشه در یاد دوستداران میراث فرهنگی می‌ماند. پیکر او در قطعه نام آوران بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
اما از دیگر درگذشتگان امسال می‌توان به سیدمحمود موسوی، باستان‌شناس برجسته و پیشکوست اشاره کرد که ۱۶ دی ماه چشم از جهان فروبست.
کاوش در بسیاری از محوطه‌های باستانی ایران و تالیفات متعدد از خدمات او به فرهنگ کشور است. موسوی در ۷۸ سالگی و براثر بیماری چشم از جهان فروبست و او نیز در قطعه نام آوران بهشت زهرا آرم گرفت.
ثبت جهانی شوش و میمند
در حوزه میراث جهانی امسال، میمند و شهر تاریخی شوش توانستند در فهرست جهانی یونسکو ثبت شوند. تیرماه امسال منظر فرهنگی روستای صخره‌ای میمند در استان کرمان و همین طور شهر باستانی شوش به عنوان قدیمی‌ترین تمدن بشر در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.
محوطه هشت هزار ساله شوش بزرگترین سکونتگاه باقی مانده جهان از دوران باستان است این محوطه نیز امسال جز شانس‌های ایران برای جهانی شدن بود. اما شوش جهانی شد در حالی که عرصه و حریم آن دارای مشکلات فراوان است و تنها ۳۹۰ هکتار آن جهانی شد و مابقی یک هزار و ۲۰۰ هکتار به حال خود رها شد همچنین ایران توانست در ثبت جهانی پرونده ساخت و فناوری نیز شریک شود با اینکه این معماری تنها به ایران اختصاص داشته اما از آنجا امارات متحده عربی سعی داشت ثبت جهانی بادگیرها را به نام خود تمام کند، یونسکو نیز ایران را مجبور کرد تا این پرونده را به صورت مشترک تکمیل و برای ثبت در اختیار یونسکو قرار دهد.
اما از میراث ناملموس مهرماه امسال «کلیات» سعدی و «مسالک‌الممالک» اصطخری در ابوظبی امارات، در فهرست جهانی میراث ناملموس برنامه حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.
موزه دوران اسلامی پس از ۹ سال باز شد
شهریور ۱۳۹۴ موزه دوران اسلامی به عنوان بخش مهمی از موزه ملی ایران پس از ۹ سال، با حضور معاون اول رئیس‌جمهور بازگشایی شد بازگشایی عجولانه‌ای که نشان می‌داد تنها برای حفظ ظاهر انجام شده است چون حتی ویترین‌ها هم با مشکل امنیتی مواجه بوده و هستند.
یکی از بزرگترین اتفاقات در حوزه میراث فرهنگی گردهمایی پنه‌لوپه‌ها در موزه ملی ایران بود. تندیس پنه‌لوپه کشف شده در تخت جمشید پس از برگزاری نمایشگاهی چهار ماهه در ایتالیا (از اردیبهشت ماه) به همراه سه همزاد ایتالیایی خود، دو پیکره از واتیکان و یک پیکره از کاپیتولینی اول مهرماه به ایران باز گشت و به مدت چهار ماه در موزه ملی ایران در معرض دید عموم قرار گرفت.
برنامه ششم توسعه و میراث فرهنگی
کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی امیدوار بودند در برنامه ششم توسعه که دولت به مجلس ارائه می‌کند کمی از تبعیض‌ها و ظلم‌هایی که در سال‌های گذشته به میراث فرهنگی و ملی کشور شده بود جبران شود که اینگونه نشد. اجبار سازمان میراث فرهنگی به واگذاری بناهای تاریخی به شهرداری‌ها در تبصره۳۶ برنامه ششم توسعه اعتراض میراث دوستان و رسانه‌ها را برانگیخت.
پیش از این بناهای غیر‌نفیس ثبت شده در فهرست آثار ملی که در اختیار سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بودند طبق قانون و با تصمیم هیات‌وزیران در اختیار صندوق حفظ و احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی قرار می‌گرفت و این صندوق نیز با برگزاری مزایده آنها را به شرط مرمت و احیا به سرمایه‌گذاران خصوصی واگذار می‌کرد.
اما تبصره ۳۶ برنامه ششم توسعه که به گفته مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری توسط کارشناسان سازمان مدیریت برنامه ریزی نوشته شده، چیز دیگری را رقم می زد. طبق متن اولیه این تبصره «سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری موظف است اماکن تاریخی (به استثنای نفایس ملی)، در اختیار خود را به شهرداری‌های با جمعیت بیش از ۱۰۰هزار نفر جمعیت برای بهره‌برداری واگذار کند.
شهرداری‌ها موظفند نسبت به مدیریت، مرمت، حفاظت و بهره‌برداری از اماکن مربوطه تحت‌نظارت سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اقدام کنند.» سرانجام با تلاش دوستداران میراث فرهنگی تغییراتی در این تبصره ایجاد شد. به این ترتیب که در بند یک این تبصره عبارت «موظف است» به «مجاز است» تغییر یافت.