اصفهان

دکتر روحانی، رئیس‌جمهور در سیزدهمین سفر استانی خود همراه با جمعی از اعضای دولت به منظور دیدار با مردم، بازدید از دو نمایشگاه صنعتی و اقتصادی و شرکت در جلسه شورای اداری استان اصفهان سفری دو روزه به این استان داشت.

رئیس جمهور، شهر اصفهان را مرکز فرهنگ و تمدن اسلامی خواند. او گفت اینجا اصفهان و نصف جهان است و اگر همه اصفهان نصف جهان نیست، نصف جان ایران است. من همه جای دنیا رفتم، اما هیچ کجا اصفهان و میدان تاریخی امام(ره) نمی شود. رئیس جمهور با اشاره به آن که اصفهان، امروز قطب بزرگ دانشگاه، صنعت، کشاورزی، فناوری های نوین، حوزه علمیه، بزرگان، اندیشمندان و آثار گرانقدر تاریخی است از اختصاص 40 میلیارد تومان برای مرمت بناهای تاریخی اصفهان خبر داد که در سال 94 و 95 اجرایی و عملیاتی خواهد شد.

اما سوالی که پیش می آید این است که آیا روحانی با اختصاص اعتبار 40 میلیارد تومانی جانی دوباره در کالبد میراث فرهنگی اصفهان تزریق کرده است، آن هم در شرایطی که میراث فرهنگی و آثار تاریخی اصفهان سال هاست که به دلیل کمبود بودجه و اختصاص نیافتن اعتبارات لازم از گرفتاری های متعددی رنج می برد؛ پرسشی که دستمایه تهیه این گزارش و مرور وضعیت میراث فرهنگی به قول دکتر روحانی نصف جان ایران شد.

میراث فرهنگی نصف جهان

اصفهان از تاریخی غنی برخوردار است، چنان که در عهد اشکانیان مرکز و پایتخت یکی از ایالت های وسیعی بود که تحت فرمان ملوک اشکانی قرار داشت. در دوره ساسانیان، محل سکونت و قلمرو و نفوذ «اسپوهران» یا اعضای هفت خانواده بزرگ ایرانی که مشاغل عمده و مناسب سلطنتی در اختیار داشتند، بود.

بعد از اسلام، اصفهان مانند دیگر شهرهای ایران تا اوایل قرن چهارم تحت سلطه اعراب بود و در زمان منصور خلیفه عباسی مورد توجه قرار گرفت و به حاکم این شهر دستور داده شد در عمران و آبادانی آن کوشا باشد.

تمام این عوامل سبب شده است تا 1626 اثر تاریخی از اصفهان در فهرست میراث فرهنگی کشور ثبت شود. میدان نقش جهان، باغ فین کاشان و مسجد جامع اصفهان نیز ازجمله آثاری است که از نصف جهان در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. البته این تعداد آثار تاریخی تنها داشته های میراث فرهنگی استان اصفهان نیست، چنان که به گفته فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان، این استان دارای بیش از 20 هزار اثر ارزشمند است که با تخصیص اعتبار و بودجه مناسب می تواند مورد توجه کارشناسان قرار بگیرد.

در این میان اولویت هایی از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان تعریف شده است. اولویت هایی که در قالب پروژه های اجرایی به منظور رونق، حفظ، نگهداری، مرمت و احیای میراث فرهنگی اصفهان تعریف شده است. مسعود سلطانی فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز با بررسی این مهم و طرح آن در هیات دولت موفق شد تا نظر رئیس جمهور را به سوی میراث فرهنگی اصفهان جلب کند.

اللهیاری معتقد است: «سفر هیات دولت به استان اصفهان با خبرهای خوبی برای میراث فرهنگی همراه شد، چنان که اختصاص 40 میلیارد تومان اعتبار به مرمت میراث فرهنگی بر مبنای تعریف پروژه های مشخص و نیازسنجی دقیق آثار تاریخی و میراث فرهنگی اصفهان انجام شد و مصوبه دولت مبتنی بر نیاز اصفهان بود.» او درخصوص اولویت های جدی اصفهان در بحث مرمت بناهای تاریخی بر پایه اعتباری که مصوب شده است، اظهار کرد: «بخش مهم این اعتبار در بحث بناهای شاخص و پایگاه های ثبت جهانی هزینه خواهد شد، چرا که بناهای شاخص استان اصفهان نیازمند مرمت است. در عین حال مرمت این بناها یک امر هزینه بر، پیچیده و به لحاظ فنی بسیار دقیق است که باید با دقت انجام شود.» به گفته مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان، بخشی از این مبلغ در چهلستون، عالی قاپو، باغ فین کاشان و پایگاه سیلک هزینه خواهد شد. همچنین بخشی دیگر از اعتبار 40 میلیارد تومانی صرف ایمن سازی و تامین امنیت بناها می شود.

بخش دیگر این اعتبار صرف مرمت مساجد تاریخی استان اصفهان خواهد شد. در اصفهان تعداد قابل توجهی مسجد تاریخی وجود دارد که بخش بزرگی از آنها جزو شاخص ها و ارزش های معماری تاریخی و اسلامی کشور به حساب می آید؛ از جمله این مساجد می توان به مدرسه ملا عبدالله، مسجد جامع میمه، مسجد سید(اصفهان) و مسجد شیخ لطف الله اشاره کرد.

به گفته اللهیاری، منابع جاری اختصاص یافته به استان این امکان را می داد تا استحکام بخشی بخشی از این مساجد انجام شود، اما آنچه مسلم است این که مرمت آنها و تغییر شرایط، نیازمند تامین اعتبار است. با وجود این با اختصاص اعتبار 40 میلیارد تومانی می توان حدود 50 مسجد را در اولویت کاری قرار داد. مرمت و بازسازی پل های تاریخی زاینده رود از سرچشمه تا گاوخونی از دیگر برنامه های اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان برای استفاده از بودجه مصوب رئیس جمهور است. به گفته مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان، رسیدگی به وضع آنها باید بجد پیگیری شود، چرا که برخی از این پل ها با مشکلات جدی روبه روست که باید با رسیدگی و بازسازی و مرمت در نگهداری آنها کوشش بیشتری اعمال شود. ساماندهی و مرمت برج های کبوترخانه از دیگر اولویت های اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان برای هزینه کرد اعتبار 40 میلیارد تومانی است. کبوترخانه ها اعجاز معماری ایرانی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

او اعتبار تعلق گرفته از سوی ریاست جمهوری به میراث فرهنگی استان اصفهان را افزون بر اعتبارات ملی و استانی عنوان کرد که میراث فرهنگی اصفهان از آن منتفع می شود و ادامه داد: «هر سال شاهد اختصاص یافتن اعتبار استانی متفاوت از سال های دیگر هستیم و شاید رقم آن به پنج میلیارد تومان برسد، اما اعتبارات ملی متفاوت است. البته با توجه به اعتبارات اختصاص یافته، امسال حجم بزرگی از مرمت در بناهای تاریخی را آغاز کردیم. این مبلغ به کمک منابع معمول اعم از ملی و استانی خواهد آمد و امید است با به موقع واریز شدن این اعتبار بتوانیم در سال 94 و 95 شرایط حفاظت میراث فرهنگی در اصفهان را تغییر دهیم و به وضعیت نسبتا پایدار و مطلوبی برسانیم.» اللهیاری با تاکید بر آن که میراث فرهنگی در استانی مانند اصفهان، نیازمند نگاه ویژه، پایدار و مستمر است، تصریح کرد: «عنایت و توجه رئیس جمهور و هیات دولت به استان اصفهان به عنوان پایتخت فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی و حوزه میراث فرهنگی، رویکرد ارزشمند و مورد تقدیری است که نشان می دهد دولت تدبیر و امید توجه ویژه ای به این مهم دارد.» به گفته مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان، بخش مرمت آثار تاکنون بیش از پنج میلیارد تومان دریافت کرده است و قطعا اختصاص 40 میلیارد تومان به این بخش تاثیر بسزایی در رشد و توسعه میراث فرهنگی خواهد داشت. او یادآور شد: «هنگامی که از بخش ساخت و ساز و معماری بناهای دیگر صحبت از میلیارد زده می شود امکان جذب آن سریع است و در عین حال این ارقام بسرعت هزینه می شود، اما در بخش میراث فرهنگی در بسیاری مواقع توزیع ارقام کوچک در بین بناهای متعدد می تواند در نجات بخشی آنها موثر باشد. چنان که مشکلات برخی آثار با اختصاص 40 یا 60 میلیون تومان اعتبار حل می شود مخصوصا مساجد تاریخی که به آنها اشاره شد. چنان که با تزریق چنین مبالغی به بخش مرمت و احیا، بزودی شاهد بهره برداری آنها خواهیم بود. حتی با اختصاص سه میلیارد تومان به این بخش می توان تمام مساجد را احیا کرد.»

اللهیاری همچنین به وضعیت بناهای اصفهان در چند ماه اخیر اشاره کرد و گفت: «حرکت های گسترده ای برای رفع مشکلات میراث فرهنگی استان شروع شده است و به جرات می توان گفت وضعیت بناهای اصفهان خیلی خوب نبود؛ خصوصا بناهای شاخص، اما حرکت ها شروع شده است و شاهد آغاز فعالیت بیش از 200 کارگاه مرمتی فعال در سطح استان خواهیم بود. برخی از این کارگاه های مرمت در چند بنای شاخص در حال فعالیت است؛ به طور مثال در مسجد امام فعالیت گسترده ای برای بازسازی گنبد مسجد در حال انجام بوده که ادامه فعالیت های گذشته است.»

مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان ادامه داد: «در عین حال برنامه اساسی درخصوص نم و رطوبت مسجد امام را در برنامه داریم که بیش از 25 سال به یکی از معضلات این مسجد تبدیل شده و تاکنون ورود اساسی و اجرایی به آن صورت نگرفته بود، اما امروزه شاهد عملیاتی شدن این مهم هستیم.»

او همچنین از آغاز مرمت چهلستون بعد از 50 سال خبر داد و گفت: «بزودی مرمت دو پوش سقف چهلستون آغاز می شود که در حفظ و استحکام بخشی و مرمت این بنا اهمیت دارد. با اعتباری که از سوی ریاست جمهوری ابلاغ شد، می توانیم مرمت چهلستون را با قدرت آغاز کنیم و از دغدغه فعالان میراث فرهنگی بکاهیم. مرمت عالی قاپو نیز با سرعت پیش می رود و امید است در نیمه نخست سال 94 بتوانیم عالی قاپو را از حصار داربست ها نجات دهیم.»

معصومه دیودار / جام جم