رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با ارسال گزارشی به رییس جمهور، چگونگی پیگیری حقوقی، فنی و تخصصی مربوط به بازگشت ۱۰۸ شی فرهنگی و تاریخی چغامیش و مراحل بازگشت آن را تشریح کرد.
به گزارش خبرگزاری مهر، مسعود سلطانی فر طی نامه ای به حجت الاسلام حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی ایران روند پیگیری حقوقی و فنی بازگشت اشیاء تاریخی چغامیش را تشریح و تاکید کرده است: موفقیت بزرگ تاریخی به دست آمده حاصل پیگیری های فشرده حقوقی و تدابیر اتخاذ شده در دولت بوده است. تپه باستانی چغامیش در جنوب غربی کشور در دشت خوزستان واقع شده است این تپه مربوط به هزاره چهارم پیش از میلاد بوده و از نظر باستان شناسی دارای اهمیت به سزایی است در سالهای ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۲ حفاری های باستان شناسی توسط پروفسور دلوگاز و خانم پروفسور کنتور از موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو آمریکا برای اولین بار در این تپه باستانی شروع شد مطابق قوانین ناظر بر حفاری های باستان شناسی مقرر بود کلیه اشیا حاصله به صورت مساوی بین دولت ایران و آن موسسه تقسیم شود در همان سال پروفسور دلوگاز از دولت ایران درخواست نمود که برای مطالعات تکمیلی بر روی اشیا مکشوفه، علاوه بر سهم خود، سهم ایران که بالغ بر ۲۶۴ قلم بود به موسسه مذکور منتقل شود. اشیا مذکور شامل اثر مهر، ظروف سفالی و اشیا سفالی بوده است، پیشنهاد وی توسط دولت وقت بررسی و مجوز لازم صادر شده است.
به استناد این مصوبه توافق نامه ای بین وزارت فرهنگ و هنر وقت و موسسه شرق شناسی شیکاگو منعقد می گردد که اشیا موصوف به مدت ۳ سال جهت مطالعات تکمیلی به موسسه منتقل و بعد از مطالعه به ایران عودت شود. در سال ۱۳۴۹ از تعداد ۲۶۴ قلم تعداد ۱۵۶ قلم به ایران عودت داده می شود و از سال ۱۳۵۲ توسط وزارت فرهنگ و هنر وقت مکاتبات مربوط به انتقال ۱۰۸ قلم باقی مانده از اشیا با موسسه شروع می شود پس از استقرار نطام جمهوری اسلامی ایران، از سال ۱۳۶۱ مجددا از سوی سازمان میراث فرهنگی بازگشت ۱۰۸ قلم اشیا باقی مانده ایران پیگیری می شود و در اواخر دهه ۶۰ شمسی به دلیل تعلل موسسه در عودت این اشیا، دولت ایران به استناد توافق نامه الجزایر نزد دیوان داوری لاهه علیه دولت آمریکا طرح دعوی کرده و درخواست انتقال سریع اشیا به کشور و جبران خسارت وارده را می کند.
در آخرین جلسه دادرسی که ر تاریخ ۱۹ لغایت ۲۴ آبان ماه ۱۳۹۳ در لاهه هلند تشکیل شد قضات دیوان از طرفین درخواست شهود نمودند از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دو نفر کارشناس حقوقی و باستان شناسی به جلسه دیوان اعزام و نزد دیوان در خصوص بهره مند نشدن موزه های ملی و محلی ایران از این اشیا، عدم بهره مندی علمی و جبران هزینه های دادرسی شهادت دادند. در نهایت بعد از جلسات مکرر دادرسی، دیوان رای به انتقال اشیا به ایران داده و در تاریخ یکم اردیبهشت ۱۳۹۴ با تمهیدات انجام شده رییس موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو با توجه به تعهد قانونی زمان انعقاد موافقتنامه خود شخصا اشیا مورد نظر را به ایران آورد و به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تحویل داد تا در موزه ملی ایران نگهداری شود.
این آثار با توجه به موقعیت جغرافیایی و زمانی ایجاد و کشف اهمیت زیادی دارند چون این آثار نشان‌دهنده تکنولوژی آن دوره و میزان فعالیت‌ها در چغامیش هستند. این اشیا شامل پوپک های گلی، ژتون ها و تبلت هایی در زمینه مدیریت بازرگانی و اقتصادی آن زمان ایران هستند و قدمتی بیش از ۶ هزار سال دارند.
این مدارک، اسناد اقتصادی ایران در آن زمان محسوب می شوند، چغامیش مهمترین و کلیدی ترین سایت قبل از شوس است و به عنوان منطقه مهم کشاورزی واقتصادی مطرح بوده است. سایت چغامیش درمنطقه دشتستان خوزستان و در کنار رودخانه دز قرار گرفته است، در آنجا خانه های پیش رفته با خشت وجود داشته و فعالیت های کشاورزی و مدیریت بازرگانی و اقتصادی نیز در این منطقه انجام می شده است.