به گزارش خبرنگار مهر، اصالت و هویت یک سرزمین به معماری گذشته و آثار تاریخی است که در دل آن جای گرفته بنابراین نباید به بهای مدرن کردن چهره شهری که مدعی معنویت و فرهنگ است، دست به تخریب آثار کهن زد.
طی سالهای اخیر 12 اثر ثبت شده تاریخی در مشهد تخریب شده و ۲۰ خانه تاریخی پیرامون بافت فرسوده اطراف حرم مطهر در معرض تخریب قرار دارد و شاید با ادامه این روند دیگر هیچ اثری از آثار تاریخی باقی نماند.
تخریب سراهای کهن و مخدوش شدن هویت فرهنگی مشهد
تخریب سراهای کهن و ایجاد برج و باروها سبب مخدوش شدن هویت فرهنگی دومین کلانشهر مذهبی جهان شده و این موضوع داستان هزار و یک شبی است که هنوز هم ادامه دارد و حال آنکه اغلب آثار تاریخی تخریب شده در فهرست ملی اماکن تاریخی و فرهنگی به ثبت رسیده است.
مدیر پایگاه بافت تاریخی ثامن در زمینه برنامه های میراث فرهنگی برای حفظ و احیای آثار تاریخی، گفت: از میان 50 اثر ثبتی منطقه ثامن، 6 اثر در مجموعه حرم مطهر و دیگر آثار در بافت پیرامونی حرم مطهر قرار دارد و از این میزان 12 اثر تاریخی شامل بدنه خیابان نواب، سرای ترکمن ها، خانه حناساب، بدنه خیابان شیرازی، دو خانه سبزواری ها، سردر مدرسه باقریه، نمای خانه تقوی، خانه جوان صبور، خانه براتی، سرای فولادکار و خانه زرین زاده به علت اجرای طرح نوسازی توسط مالکان تخریب و 2 خانه “علیزاده” و سرسرای “امیرفخریان” از ثبت خارج شده است.
میراث فرهنگی راضی به خروج آثار از ثبت ملی نیست
احسان زهره وندی با اعلام اینکه میراث فرهنگی راضی به خروج آثار از ثبت ملی نیست، اظهار کرد: مالکان برخی از سراهای کهن با توجه به وجود قانون ثبت ملی آثار تاریخی، درخواست خروج این آثار از ثبت ملی را داده اند ودر اغلب موارد اثر از ثبت ملی خارج شده است.
وی از وجود 30 اثر تاریخی در منطقه ثامن خبر داد و تصریح کرد: وضعیت 20 خانه تاریخی مطلوب نیست و در این میان ۲ اثر تاریخی کوزه کنانی و سرای عزیزاله اف در حال خارج شدن از ثبت ملی است.
ضربه به بافت های تاریخی با اجرای نامناسب طرح بازسازی بافت فرسوده
وی تاکید کرد: در حال حاضر از میان آثار تاریخی موجود حمام شاه، مسجد شاه، مدرسه عباسقلی خان، گنبد خشتی و بازار فرش وضعیت مناسبی به لحاظ ظاهری و فیزیکی دارند و در این راستا یکی از دلایل عمده تخریب و نابودی این آثار مربوط به اجرای نامناسب طرح بازسازی بافت فرسوده است و به اعتقاد من این طرح ضربه ای عظیم به بافت های تاریخی وارد کرده است.
مدیر پایگاه بافت تاریخی ثامن تصریح کرد: مشاوران میراث فرهنگی به منظور حفظ و احیای معماری منطقه ثامن به دنبال شناسایی اشکالات طرح بهسازی بافت فرسوده هستند و در این مسیر اقدام به شناسایی آثار جدید برای ثبت ملی کرده اند و اکنون برای ثبت ملی 2 خانه تاریخی درخواست شده است.
بسیاری از مسائل در طرح بهسازی اطراف حرم مطهر در نظر گرفته نشده است
زهره وندی با اعلام اینکه در طرح نوسازی و بهسازی اطراف حرم مطهر بسیاری از جوانب در نظر گرفته نشده است، گفت: به دلیل رعایت نکردن بسیاری از مسائل امروز آداب و رسوم محلی این بافت تاریخی و هویت مردم مشهد در حال نابودی است، حال آنکه هدف از تاسیس پایگاه بافت فرهنگی تاریخی ثامن؛ حراست، حفاظت و احیای معماری اسلامی ایرانی و هویت فرهنگی این منطقه است.
میراث فرهنگی مرجع تصمیم گیری در زمینه آثار تاریخی
وی بیان کرد: یکی دیگر از مشکلات موجود این است که شهرداری برخی از بناها را آثار تاریخی نمی داند به همین خاطر در قالب اجرای طرح بهسازی بافت فرسوده اطراف حرم شروع به تخریب این آثار می کند.
مدیر پایگاه بافت تاریخی ثامن سازمان میراث فرهنگی را تنها مرجع تشخیص ارزش آثار تاریخی و فرهنگی دانست و افزود: میراث فرهنگی مرجع تصمیم گیری برای ارزش آثار تاریخی و ثبت آن است و شهرداری نمی تواند در این زمینه دخالتی داشته باشد، البته در حال حاضر همکاری شهرداری با پایگاه بافت تاریخی ثامن مطلوب است.
تشکیل هیئت راهبردی پایگاه بافت تاریخی منطقه ثامن
زهره وندی با تاکید بر اینکه برای حفظ این هویت فرهنگی و تاریخی همه باید مشارکت کرده و احساس مسئولیت کنند، تصریح کرد: در حال حاضر هیئت راهبردی پایگاه بافت تاریخی منطقه ثامن تشکیل شده و برنامه های کلان و دارای اولویت برای بافت تاریخی مشخص و اجرا خواهد شد.
وی تصریح کرد: در حال حاضر طرح مرمت خانه ناظران حدود 80 درصد پیشرفت فیزیکی داشته و خانه امیری و خانه بلخاست در معرض خطر تخریب قرار دارد که در این راستا مرمت این خانه ها در اولویت کاری میراث فرهنگی است.
وی با بیان اینکه اعتبار مورد نیاز برای حفاظت از 5 اثر تاریخی 600 میلیون تومان و برای مرمت آن ها 500 میلیون تومان برآورد شده، گفت: امروز برای حفاظت از آثار تاریخی باید گام های محکمتری را برداشت و این امر با مشارکت مردم و شهرداری امکان پذیر است.
لزوم حفظ بناهای قدیمی در قالب اجرای پروژه بافت فرسوده
رئیس کمیسیون عمران و طرح‌ریزی شورای شهر مشهد به خبرنگار مهر گفت: بناهای قدیمی و آثار تاریخی باید در قالب اجرای پروژه بافت فرسوده و طرح نوسازی حفظ شود و این امر موضوعی است که بر آن تاکید شده است.
محمود هراتی عنوان کرد: قسمتی از بافت فرسوده دارای هویت تاریخی و فرهنگی است لذا ضرورت دارد تا مورد محافظت و حراست قرار گیرد.
وی ادامه داد: شوراي اسلامي مشهد به منظور مرمت و بازسازي بناهاي تاريخي طرح و لایحه تصويب کرده و در حال حاضر شهرداري نیز برای حفظ بناهاي تاريخي این شهر نگاه دغدغه مندی دارد به همین دلیل هویت بافت هاي قلعه وکيل آباد، آبکوه و ديگر محلات در طرح هاي تفضيلي همچنان حفظ خواهد شد.
عدم اطلاع رسانی میراث فرهنگی
رئیس کمیسیون عمران و طرح‌ریزی شورای شهر مشهد یکی از علل مهم تخریب خانه های قدیمی را مربوط به عدم اطلاع رسانی میراث فرهنگی دانست و افزود: از هنگامی که طرح بهسازی بافت اطراف حرم مطهر آغاز شد مکاتباتی با میراث فرهنگی صورت گرفت تا پلاک های ارزشمند را ارائه کند لذا خانه های قدیمی که امروز تخریب شده جزء این پلاک های ارزشمندی که میراث اعلام کرده نبوده است.
یک پژوهشگر آثار تاریخی نیز با انتقاد از بی برنامگی در زمینه حفظ آثار تاریخی به خبرنگار مهر گفت: امروز خانه های قدیمی و آثار تاریخی نباید به بهانه مدرن شدن و یا اجرای طرح بهسازی تخریب شوند زیرا در این صورت بزرگترین ضربه را به هویت سرزمین مادری وارد کرده ایم.
علی محدثی اظهار کرد: مشهد دومین کلانشهر مذهبی جهان است و در سال 2017 این شهر پایتخت فرهنگی جهان اسلام لقب می گیرد بنابراین نباید به راحتی اجازه ویران کردن آثار تاریخی را داد.
وی تاکید کرد: بنده در هیچ کجای دنیا سراغ ندارم که آثار ثبت ملی شده به صورت ناگهانی ویران شوند.
این پژوهشگر آثار تاریخی تصریح کرد: ایجاد بناهای مدرن و جدید هرگز در جذب توریسم تاثیرگذار نیست زیرا اغلب گردشگران به بهانه تماشای معماری اصیل و سنتی و آثار تاریخی به این شهر سفر می کنند.
تیشه بی خیالی بر ریشه سراهای قدیمی
وی با تاکید بر اینکه نباید تیشه بی خیالی بر ریشه سراهای کهن وارد شود، اظهار کرد: هر یک از سراها و خانه های قدیمی که ثبت ملی شده اند می توانند به عنوان یک موزه مورد استفاده قرار بگیرند و از سویی دیگر باید در نظر داشت که وجود چنین آثاری نشانگر قدمت و اصالت یک شهر است و شرایط ایجاب می کند تا برای حفاظت و حراست از این میراث کهن دست به کار شد.
محدثی گفت: امروز باید فارغ از هر مسئله ای فرهنگ حفظ آثار باارزش را در سطح جامعه و در میان مردم و مسئولان فرهنگسازی کرد و نباید از یاد برد که با ویران کردن این بناها بزرگترین آسیب به آداب و رسوم محلی و هویت این شهر وارد می شود.
هر روز سرایی ویران و اثری تاریخی از ثبت ملی خارج می شود و معلوم نیست چه زمانی قرار است حرمت میراث این شهر نگه داشته شود.
…………………….
گزارش: مرضیه صاحبی