میل نادری

میل نادری با حدود 900 سال قدمت در 30 کیلومتری جاده‌ فهرج – زاهدان در استان کرمان در معرض نابودی قرار گرفته است.این اثر تاریخی در تاریخ سال ۱۳۱۰ به شماره‌ ثبت ۱۴۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

میل نادری، برجی راهنماست که در ناحیه ای کویری و خشک، در میانه های راه بم به زاهدان قرار دارد. این میل که به میل «قاوردی» هم معروف است در زمان سلجوقیان ساخته شده، اما چون در زمان نادرشاه تعمیر و بازسازی شده، به میل نادری مشهور است.

میل نادری فهرج برای راهنمایی کاروان ها که در گذشته از بم و فهرج می گذشتند، ساخته شده بود. این میل تاریخی بیش از 20 متر (40 گز) ارتفاع دارد و 45 پله در درون آن وجود دارد که به بالای میل منتهی می شوند. برای ساخت این بنا از تزیینات زیبای آجرکاری استفاده شده است.

میل نادری در خطر نابودی

به تازگی در چارچوب پروژه احداث جاده ترانزیتی جنوب شرق کشور، جاده یاد شده از نزدیکی این اثر منحصربه فرد تاریخی عبور داده شده، به گونه ای که با گذراندن دو راه رفت و برگشت این جاده، میل نادری و یک کوره آجرپزی تاریخی در وسط آن ها قرار گرفته است.

به گفته برخی کارشناسان، با عبور ماشین های سنگین در این جاده ترانزیتی، تخریب این آثار تاریخی قریب الوقوع خواهد بود. این در حالی است که اطراف میل نادری خالی از سکنه و آزاد است و جاده یاد شده می تواند در فاصله مناسبی از آثار تاریخی ساخته شود. در صورت ایجاد انحنایی محدود در مسیر جاده، امکان ایجاد فاصله لازم از برج و کوره آجر فراهم می شود.

تعدادی از کارشناسان معتقدند، با ایجاد جاده جدید بی شک جاده قدیم کمتر مورد استفاده قرار خواهد گرفت و برای رفت وآمدهای محلی و محدودتر و بخصوص دسترسی به آثار تاریخی استفاده خواهد داشت بنابراین انتظار می رود مسئولان عمرانی، پیمانکاران و نیز مسئولان استانی و سازمان میراث فرهنگی اقدام لازم و عاجل را برای نجات این اثر تاریخی انجام دهند، بویژه این که میل نادری یکی از آثار مهم گردشگری کشور نیز محسوب می شود.

در سال 1389 به خاطر آبگرفتگی و جریان سیل در منطقه فهرج، به این اثر تاریخی خسارت هایی وارد شد. همچنین این اثر به علت وزش طوفان های شن همواره در معرض فرسایش قرار دارد. پیش از این، زین الصالحین – فرماندار سابق فهرج – از مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خواسته بود، با تخصیص اعتبار زمینه حفظ و نگهداری این بنای منحصربه فرد تاریخی فراهم شود.

همچنین بهنام فراقی – معاون فرماندار فهرج – فروردین 1392 نسبت به خطر سقوط میل نادری هشدار داده و گفته بود: جاری شدن سیل در فهرج به این بنای منحصربه فرد تاریخی خسارت زده و موجب سست شدن پایه ها و در نتیجه، انحراف این بنای تاریخی به سمت جنوب شده است.

او همچنین خواستار مرمت این بنای تاریخی شده و افزوده بود: برای حفظ و نجات میل نادری اقدام به موقع از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

یک کارشناس میراث فرهنگی نیز گفت: اصلاح مسیر جاده های امروزی برای محافظت از آثار تاریخی نه تنها ضروری، بلکه مسبوق به سابقه است. از جمله، در سال های پیش از انقلاب در استان سمنان وقتی جاده جدید آسفالته ایجاد می شد، برای آن که به «کاروانسرای آهوان» آسیب وارد نشود، جاده آسفالته را دو کیلومتر از آن اثر تاریخی دور کردند.

کاروانسرای آهوان مانند میل نادری مربوط به سده های میانه دوره اسلامی است و هر دو اثر در پیوند با راههای کهن ایران و بسیار مهم هستند.