قطار ثبت جهانی کندوان به یونسکو نمی‌رسد

این روستا که در 62 کیلومتری تبریز و 22 کیلومتری شهرستان اسکو در دامنه سلطان داغی واقع شده، یکی از سه روستای صخره ای دنیاست. با این تفاوت که اکنون در دو روستای دیگر زندگی جاری نیست، اما در روستای کندوان حیات در قالب بافت سنتی و قدیمی همچنان ادامه دارد.

معماری خانه های کندوان به صورت صخره هایی است که در داخل صخره ها اتاق های متعددی حفر شده است. کوچه های کندوان نیز در حقیقت همان شیارهایی است که آب های جاری در دل کوه ساخته است.

حق پرست، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی با اشاره به این که کندوان شهرستان اسکو یکی از قطب های مهم گردشگری استان است، گفت: ویژگی اصلی کندوان وجود زندگی سنتی در دل کوه و سنگ بوده و چون این نوع زندگی به صورت طبیعی در هیچ نقطه دنیا وجود ندارد، لذا این ظرفیت باعث شده کندوان زمینه لازم برای ثبت در فهرست آثار جهانی را داشته باشد.

وی ساخت و سازهای غیرمجاز را یکی از موانع اصلی این منطقه برای ثبت در یونسکو بر شمرد و در عین حال انتقال ساکنان روستای کندوان به خارج از روستا را به صلاح ندانست و افزود: طرح انتقال ساکنان روستای کندوان به خارج از روستا به متروکه شدن این روستا منجر شده و هویت اصلی خود را از دست می دهد. لذا با مکان یابی روستایی در ورودی کندوان و سرریز جمعیت به آن منطقه سعی می کنیم روستاییان به​جای ساخت و سازهای غیرمجاز به روستای مجاور کندوان رفته و آنجا مستقر شوند.

مدیرکل میراث فرهنگی استان تصریح کرد: در این رابطه اقدامات اولیه صورت گرفته و هرگونه بنایی که آجر و تیرآهن داشته باشد تخریب می شود.

همچنین بناهایی که از 50 سال قبل ساخته شده ساماندهی و بازسازی می شود.وی ادامه داد: پایین بودن شاخص های بهداشتی و نامناسب بودن راه های ارتباطی از دیگر مشکلات موجود در روستای کندوان است که لازم است با کار کارشناسی و برنامه ریزی مدون برای ارتقای استانداردهای لازم اقدام جدی صورت گیرد.

به گفته کارشناسان میراث فرهنگی یکی از معیارها و فاکتورهای مهم روستای کندوان برای ثبت در یونسکو تخریب خانه های غیراصولی و غیرمجازی است که با معماری صخره ای این روستا منافات دارد. اما روند اجرایی این طرح چند سالی است که به کندی پیش می رود.

کمبود اعتبار

مرتضی علیخانی، فرماندار شهرستان اسکو درخصوص علت تاخیر در جابه جایی روستای کندوان گفت: سال گذشته به دلیل کمبود اعتبار بحث جابه جایی روستا و تخریب منازل غیرمجاز به کندی پیش می رفت، اما اخیرا اعتبارات خوبی به این پروژه ابلاغ شده و امیدواریم با تزریق بموقع این اعتبارات دستگاه های اجرایی بتوانند این پروژه را در اسرع وقت به پایان برسانند.

وی ترافیک کنترل نشده، ساخت و سازهای غیرمجاز، عرضه محصولات صنایع دستی چین، نبود پارکینگ مناسب و خدمات دهی نامطلوب را از آسیب های جدی این روستا در مواجهه با گردشگران داخلی و خارجی دانست و افزود: باتوجه به عرضه آثار و صنایع دستی چینی در اقصی نقاط کشور بالطبع شهرستان اسکو نیز از این امر مستثنا نیست.

اما چون این منطقه آثار و صنایع دستی خاص و منحصربه فرد متنوعی دارد سعی می کنیم با رایزنی با فروشندگان این نوع صنایع، آنها را به عرضه تولیدات داخلی و منطقه ای راغب کنیم.

علیرضا قوچی، معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی نیز با اشاره به این که این پروژه تا سال 2014 که مسئولان قبلی استان وعده داده بودند برای ثبت در یونسکو آماده نمی شود، گفت: با وجود اقدامات زیادی که برای آماده کردن طرح برای ثبت در فهرست جهانی انجام شده، اما هنوز کل زیرساخت ها فراهم نشده است.

مدیر پایگاه پژوهشی روستای تاریخی کندوان افزود: تقویت زیرساخت های گردشگری مثل راه دسترسی، افزایش سرویس های بهداشتی، ساماندهی معابر روستا، زمینی کردن کابل های برق، اجرای انشعاب فاضلاب به تمامی خانوارها و کوچه های روستای تاریخی کندوان، تخریب خانه های مسکونی غیرمجاز و ممانعت از ساخت و ساز این گونه منازل و انتقال ساکنان جدید به روستای سرریزجمعیتی کنار کندوان و برق رسانی به روستای جدید کندوان از اقدامات زیرساختی برای آماده کردن کندوان به منظور ارسال پرونده به یونسکو است.

وی ورود خودرو به روستای تاریخی کندوان را تهدیدی جدی برای آسیب رسیدن به بافت و منازل منحصربه فرد این روستا دانست و افزود: کل بافت تاریخی کندوان حدود 30 هکتار است و ورود خودرو به این منطقه باعث مختل شدن تردد گردشگران و زندگی اجتماعی ساکنان روستا می شود. لذا به منظور جلوگیری از بروز این مشکل راه دسترسی جدیدی در حال اجراست و 80 درصد آن انجام شده و با اتمام پروژه سعی می کنیم از تردد خودرو به داخل بافت جلوگیری شود.

قوچی به برخی از مزایای روستای تاریخی کندوان اشاره کرد و گفت: این روستا علاوه بر ویژگی منحصربه فرد معماری خود مزایای دیگری دارد که توجه گردشگران و علاقه مندان به آثار تاریخی و صنایع دستی را به خود جلب می کند.

معاون میراث فرهنگی استان گفت: آب معدنی کندوان یکی از شاخصه های بارز این روستاست. قبل از این که کندوان به صورت میراثی مورد بررسی توریسم فرهنگی ـ تاریخی قرار گیرد آب آن معروف بود. چراکه آب این روستا جنبه درمانی دارد و به نظر اهالی و کارشناسان برای رفع امراض کلیوی بسیار موثر است و سالانه هزاران نفر بخصوص بیماران سنگ کلیه برای تهیه این آب به کندوان سفر می کنند.وی افزود: ویژگی دیگر کندوان صنایع دستی منطقه است. روسری کلاقه ای بهترین بازار تولید و فروش در این روستاست. همچنین تولید عسل و گیاهان دارویی باعث شده این محصولات به صورت وسیع و با کیفیت مطلوب در منطقه پرورش یابد و برای فروش به اقصی نقاط استان و حتی کشور روانه شود.

قوچی بزرگ ترین اقدام سازمان میراث فرهنگی در روستای تاریخی کندوان را امکان ورود گردشگر به خانه های این روستا عنوان کرد و گفت: سال های قبل اغلب گردشگران اجازه ورود به خانه های کله قندی کندوان را نداشتند، اما امروزه با فرهنگ سازی میراث فرهنگی صاحبان منازل با فراغ بال پذیرای گردشگران و بازدیدکنندگان هستند.

یکی از فاکتورهای مهم توسعه شهرستان اسکو تصویب و اجرای طرح جامع این شهرستان است. با اجرای طرح جامع، گذشته و آینده کندوان در حوزه های معماری، مرمت، مردم شناسی، باستان شناسی، خدمات رسانی و… مشخص می شود و برای مبلمان داخلی، ساختمانی، فروشگاه ها، غذاخوری ها و… طرح های جداگانه ای ارائه می شود و همه دستگاه های دولتی و مردم وظایف خود را می شناسند.

سعیده دلال علیپور / جام جم تبریز