نهمین فصل از کاوش‌های باستان شناسی در محوطه قلی درویش جمکران که لایه های باستانی آن در خاورمیانه بی نظیر است آغاز شد.
به گزارش خبرگزاری مهر، سیامک سرلک سرپرست هیأت کاوش در محوطه قلی درویش جمکران با اعلام این خبر گفت : کتاب کاوش در محوطه تاریخی قلی درویش جمکران مربوط به کاوش‌های قبلی به عنوان کتاب جمهوری سال انتخاب شده و ۱۵مقاله داخلی و خارجی در خصوص این محوطه با ارزش تاریخی نوشته شده است.
سرلک لایه های باستانی موجود در این محوطه را در خاورمیانه بی نظیر خواند و اظهار امیدواری کرد که دراین فصل از کاوش نیز مانند فصل های دیگر آثار قابل توجهی از این محوطه بدست آید.
محوطه باستانی قلی درویش در حاشیه جنوبی شهر قم واقع شده است که تا پیش از گسترش سطح وسیع و کم سابقه تخریب و تسطیح محوطه قلی درویش در دهه های اخیر وسعت محوطه بالغ بر ۱۰۰ هکتار و ارتفاع آن حدود ۲۰ متر بوده است.
محوطه قلی درویش قم یکی از محوطه های کلیدی فلات مرکزی ایران است، این محوطه در برگیرنده سطح وسیعی از لایه های استقراری فرهنگ‌های عصر برنز جدید، دوره گذار از عصر برنز جدید به عصر آهن و همچنین استقرارهای عصر آهن اول است.
تا پیش از کاوش های قلی درویش مدارک موجود پیرامون درک روند تحولات فرهنگی جوامع عصر آهن حاشیه کویر مرکزی ایران عمدتا محصول کاوش در محوطه صرفا گورستانی این دوره بوده و اطلاعات موجود در رابطه با شناخت بنیان‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و مذهبی جوامع استقراری این دوره به خصوص در عصر آهن اول بسیار اندک و محدود بود.
کاوش‌های قلی درویش بیانگراین نکته است که بر خلاف فرضیات رایج باستان شناختی، فرهنگ های عصر آهن، از همان ابتدای ورود به فلات ایران از ساختارهای بسیار پیشرفته اجتماعی، اقتصادی و صنعتی بر خوردار بوده اند.
تا پیش از کاوش‌های قلی درویش اطلاعات موجود در رابطه با درک و شناخت ابعاد مختلف فرهنگی ساختارهای اجتماعی اقتصادی صنعتی و مذهبی جوامع عصر آهن حاشیه فلات مرکزی عمدتا محدود به داده های حاصل از قبور و گورستان های این دوره بود.
مدارک حاصل از کاوش‌ها و لایه نگاری این محوطه می‌تواند برخی از ابهامات سئوالات و چالش های باستانی هزاره سوم و دوم حوزه فرهنگی حاشیه کویر مرکزی ایران را پاسخ داده و تبیین کند.
در بررسی گمانه زنی لایه نگاری و کاوش‌های قلی درویش، مدارکی دال بر وجود استقرارهای هزاره پنجم پیش از میلاد در حدود ۷ هزار سال، هزاره چهارم، سوم، دوم و اول پیش از میلاد، دوره سامانی و سلجوقی به دست آمد.
در لایه نگاری تپه شاد قلی خان آثار مهمی از استقرار های هزاره چهارم پیش از میلاد، دوره ساسانی، سده های نخستین اسلانی، دوره سلجوقی، ایلخانی، صفوی و قاجار مشخص شد.
با این وصف کاوش های شهر قم در تپه قلی درویش و شادقلی خان نشان داد که قم باستانی، از غنای تاریخی – فرهنگی ۷۰۰۰ ساله برخوردار است و جنبه مذهبی این شهر ریشه در اعماق تاریخ این سرزمین دارد.
کشف یک گور خمره‌ای در این مکان و در کف یک اطاقک از جمله شواهدی است که آثار تدفین در محل سکونت را در طول عصر برنز قدیم این محوطه اثبات می‌کند.
این تدفین که در یک گور خمره سفالین صورت گرفته، از شواهد مستند تدفین‌های خمره‌ای در حاشیه فلات مرکزی محسوب می‌شود.
علاوه بر گستردگی و توسعه استقرارها در طول عصر برنز قدیم در محدوده قم، کاشان شواهد استمرار فرهنگی از اواخر هزاره چهارم تا دوره های تاریخی اسلامی در محوطه قلی درویش قابل مشاهده و بررسی است.