زندان قصر

بیش از دو هزار متر مربع از فضای زندان قدیم قصر به هتل زندان و جاذبه‌ی گردشگری جدید در ایران تبدیل می‌شود.

محمدرضا سعیدی، مدیر باغ موزه‌ قصر در گفت‌وگو با خبرنگار گردشگری ایسنا درباره‌ این پروژه که برای نخستین‌بار در ایران اجرا می‌شود، توضیح داد: هتل زندان قرار نیست یک هتل لوکس پنج ستاره باشد، بلکه قرار است جاذبه‌ای در گردشگری سیاه برای ماجراجویانی باشد که دنبال فضاهای متفاوت هستند و می‌خواهند در فضای زندان اقامت داشته باشند.

او با بیان این‌که مشابه این پروژه در برخی از کشورهای اروپایی اجرا شده است، افزود: ما با مشارکت دانشگاه جامع علمی کاربردی، پژوهش و تحقیقاتی را روی این پروژه آغاز کردیم. الگوهای خارجی در این‌باره وجود دارد، اما نمی‌خواهیم از آن‌ها برداشت کنیم، باید تحقیقات بیشتری داشته باشیم، ضمن آن‌که لازم است مجوزهایی برای انجام این کار گرفته شود.

سعیدی در ادامه گفت: مجموعه‌ زندان قدیم قصر دو ساختمان دارد که یک ساختمان کامل به همراه بخشی از ساختمان دیگر، به وسعت دو هزار متر مربع از کل مجموعه به این هتل اختصاص می‌یابد.

به گفته‌ او، در تبدیل این زندان به هتل، معماری بنا به هیچ‌عنوان تغییر نمی‌کند، چرا که هدف صرفا ایجاد یک هتل زندان است، نمونه‌ای که در بسیاری از کشورها یک شکل عملی دارد.

وی از این طرح به عنوان یک خلاقیت و نوآوری در ایجاد جاذبه‌های گردشگری یاد کرد و افزود: ما می‌خواهیم این بنا از حالت یک جاذبه‌ی موقت خارج شود و طرح‌هایی در آن به اجرا درآید تا مردم در آن حضور مداوم داشته باشند.

مدیر باغ موزه‌ی قصر اضافه کرد: این طرح هم سبکی از گردشگری است که با حوزه‌ی آسیب‌های اجتماعی در ارتباط است و بسیاری از افراد با قرار گرفتن در چنین فضایی می‌توانند تجربه‌های متفاوت و واقعی‌تری را بدست آورند، مثلا نویسنده‌ای که می‌خواهد درباره‌ی زندان و مسائل مربوط به آن بنویسد می‌تواند در این زندان اقامت کند تا با قرار گرفتن در فضایی مشابه به آنچه می‌اندیشد برسد.

سعیدی گفت: افق ما در اجرای این پروژه آن است که گردشگران با مراجعه به این هتل، فرمی را تکمیل می‌کنند، مثل هتل‌های دیگر و سپس اعلام می‌کنند؛ می‌خواهند بازداشت شوند. ما برای آن‌ها ساعت، نوع و حتا ظرف غذا، ساعت هواخوری، نوع آموزش و دیگر برنامه‌های مرتبط با چنین محیطی را تعیین می‌کنیم و فرد در یک فضای مشابه با زندان قرار می‌گیرد. البته اینجا قرار است یک هتل باشد نه زندان.

وی در ادامه با بیان این‌که این طرح به صورت پایلوت و موقت اجرا شده است، افزود: مجموعه‌ی ما با اهالی فرهنگ و هنر در ارتباط است، برای همین این طرح را می‌توان با شرایط خاص و در قالب تفاهم‌نامه‌هایی در جریان برنامه‌های باغ موزه اجرا کرد، مثلا در جشنواره‌ سه روزه‌ی خلیج فارس قرار بود هنرمندانی از حوزه‌ هنری استان بوشهر حضور داشته باشند، دنبال کاهش هزینه بودیم و در عین حال می‌خواستیم طرح پایلوت هتل زندان را ارزیابی کنیم، بنابراین با هماهنگی استان بوشهر 40 هنرمند در این مجموعه اسکان داده شدند.

سعیدی گفت: در اجرای چنین پروژه‌ای لازم است سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، موزه‌داران و کارشناسان گردشگری حضور داشته باشند، چرا که ظرفیت و طرح وجود دارد و لازم است همیاری باشد تا پروژه اجرا شود.

زندان قصر اولین زندان متمرکز تهران بود که در زمان رضاشاه در محل قصر قاجاری که مجموعه‌ای از ساختمان‌های قدیمی و متروکه بود، بنا شد. این زندان تا زمان احداث زندان اوین تنها زندان پایتخت بود که پس از انقلاب محل حبس زندانیان غیر سیاسی شد. سرانجام در سال 1391 شهرداری تهران این زندان را به باغ موزه تبدیل کرد.

سرتیپ درگاهی، سازنده‌ی این زندان، قوام‌السلطنه، عبدالحسین تیمورتاش، بزرگ علوی، علیمردان خان بختیاری، محمد فرخی‌یزدی، دکتر تقی ارانی و امیرعباس هویدا از جمله زندانیان مطرح قصر بودند.

این زندان آنچنان محبوس نبوده که تا به حال فراری از آن رخ نداده باشد، در زمان پهلوی چندین فرار از این زندان اتفاق افتاد که فیلم «فرار عقاب‌ها» از یکی از فرارهای آن ساخته شد که به دو زندانی آمریکایی، متهم به اختلاس، مربوط می‌شد.