چرا ایران این گونه نیست؟

به عنوان مثال اکنون فصل مناسب سفر به دبی نیست، زیرا درجه حرارت در این شهر به قدری بالاست که تحملش را حتی برای مدتی کوتاه غیرممکن می سازد. با این حال برنامه ریزان بخش خصوصی گردشگری امتیازات مالی ویژه ای را تدارک دیده اند تا با حربه کاهش قیمت و تخفیف، گردشگران را به این شهر بکشانند. جالب است که در برخی آگهی هایی که این روزها برای سفر به دبی درج شده، بسیاری از خدمات هتل ها رایگان شده و این رایگان شدن تا حد زیادی هزینه های مستقیم یا غیرمستقیم گردشگر را کاهش می دهد و وی را راغب و حتی مشتاق به سفر می سازد.

در یکی از این آگهی ها برخی هزینه های سفر به دبی در هتل تا 1725 درهم امارات (معادل یک میلیون و600 هزار تومان)کاهش یافته است. مثلا هزینه مینی یخچال داخل اتاق هتل به مبلغ یکصد درهم، اینترنت پرسرعت به مبلغ 800 درهم، پارک آبی به مبلغ 325 درهم و ترانسفر اختصاصی لوکس به مبلغ 500 درهم حذف و استفاده از این خدمات رایگان شده است.

به این ترتیب هزینه های مستقیم و غیرمستقیم سفر طوری کاهش می یابد که برای بسیاری از ایرانیان سفر به دبی اقتصادی شده و گردشگران ایرانی مایل به سفر، حاضر شوند برای این کاهش هزینه، گرمای طاقت فرسای هوا، ماندن چندروزه در فضای بسته و تنفس هوای مصنوعی و دیگر محدودیت ها را به جان بخرند اما سفری ارزان را به مقصدی که در حالت عادی برایشان گران است، تجربه کنند.

جالب اینجاست گاه کاهش هزینه گردشگری در کشورهای همسایه ایران طوری کاهش می یابد که سفر به داخل ایران گران تر از سفر خارجی یا نزدیک به آن با فاصله ای کم تمام می شود و بدیهی است که گردشگران به جای داخل، پول خود را در خارج کشور هزینه کرده و برای آنها درآمد و رونق و اشتغال به ارمغان بیاورند.

چرا ایران این گونه نیست؟

حال این پرسش پیش می آید که چرا دست اندرکاران بخش خصوصی گردشگری ایران با الگو گرفتن از روش بازاریابی رقبای خارجی خود، امتیازات مالی مرسوم و تخفیف ها را تا حد لازم و ترغیب کننده به ایرانیان ارائه نمی دهند تا آنان را به سفر داخلی ترغیب کنند؟ کارشناسان در پاسخ به این پرسش دلایل مختلفی را بیان می کنند که یکی از جالب ترین آنها قاعده «سرم را بشکن، نرخم را نشکن» است.

یعنی بخش خصوصی حاضر نیست برای جذب مشتری بیشتر مطابق با عرف بین المللی و حتی عرف منطقه، تخفیف های لازم را در اختیار مشتری ایرانی قرار دهد لذا یا فاصله قیمتی اندک و غیرقابل توجه است یا هزینه سفر خارجی ارزان تر از سفر داخلی تمام می شود البته درکنار این ناآگاهی یا کم آگاهی مدیریت گردشگری ایران از علم بازاریابی روز و مدیریت دولتی بسیاری از هتل ها و آزاد نبودن مدیران در انعطاف پذیری قیمتی از دیگر عوامل این پدیده محسوب می شود.

محمدحسن کرمانی، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات گردشگری هوایی در این زمینه به جام جم گفت: اگر به صنعت هتلداری ایران توجه داشته باشید، اکنون بیشتر هتل های زنجیره ای و بزرگ ایران در اختیار ارگان ها و نهادهای شبه دولتی است که حتی اگر مدیران این هتل ها از علم روز برخوردار باشند و تصمیم به رقابت داشته باشند، نهادهای بالادستی یا هیات مدیره چون در مجامع عمومی از آنها حساب می گیرند، نمی توانند راسا تصمیم گیری کنند؛ درحالی که خارج از ایران این چنین نیست.

وی به نبود دانش هزینه فایده در صنعت گردشگری ایران نیز اشاره و بیان کرد: بدون هر تعصب و جانبداری، می بینیم در صنعت گردشگری ایران هنوز علم تعیین هزینه یا فایده وجود ندارد و در اکثر موارد این نظام سنتی است که تعیین کننده قیمت تمام شده یا سود مورد نظر است، بنابراین چگونه می توانیم انتظار داشته باشیم بدون استفاده از علم روز پیشنهادهای ویژه بدهیم.

به عقیده کرمانی، صنعت گردشگری صنعتی زنجیره ای است و اگر قصد داریم پیشنهادهای ویژه برای گردشگران داشته باشیم باید از ابتدای مسیر تا انتهای سفر برای گردشگران شرایطی را فراهم کنیم که آنها مشتاق به بستن چمدان هایش شوند، اما اکنون در ایران این زنجیره کامل نیست و نمی توان برای کل سفر برنامه ریزی کرد چون سازمان هایی مثل تعزیرات، سازمان نظام صنفی یا حتی خود سازمان میراث فرهنگی هرکدام در این زمینه تصمیم گیرنده شده اند و اجازه فعالیت آزادانه به بخش خصوصی را نمی دهند.

وی به خلأ محسوس هتل ها و هلدینگ های بزرگ در صنعت گردشگری ایران نیز اشاره کرد و گفت: همان طور که همه می دانیم صنعت گردشگری دقیقا همانند دیگر فعالیت های تجاری است و باید ارتباط با دیگران زمینه رقابت را میان بخش های مختلف ایجاد کرد درحالی که اکنون بخصوص در صنعت هتلداری ایران ارتباطی میان هتل های زنجیره ای بزرگ جهان نیست که همین خلأ باعث شده تا توان رقابت یا حتی ارائه پیشنهادهای ویژه در اختیار صاحبان هتل ها نباشد یا حتی اگر پیشنهادی هم وجود داشته باشد آن قدر ناچیز است که نمی توان از آن در این زمینه یاد کرد.

نقص سیستم فروش چارتری در گردشگری ایران

کرمانی بااشاره به نقص سیستم چارتری در صنعت گردشگری ایران تصریح کرد: در بحث چارتری این سرمایه گذار است که برای یک مدت زمان یا مسیر مشخص سرمایه گذاری و خدمات یا بلیت را خریداری می کند و پس از آن نسبت به فروش محصولی که در اختیار دارد، اقدام می کند؛ بنابراین وی با توجه به هزینه فایده خود تصمیم به ارائه قیمت ها می گیرد چون با توجه به نوع معامله ای که انجام داده بدون تردید محصولی ارزان تر خریداری کرده و می تواند به صلاحدید موقعیت با قیمت مورد نظرش بفروشد.

وی با تاکید بر کاهش قیمت در نظام صحیح و علمی چارتری در صنعت گردشگری افزود: وقتی هتلدار یا یک شرکت هواپیمایی بداند برای مدت مشخصی محصول خود را فروخته و زودتر هم پولش را دریافت کرده بدون تردید قیمت ارزان تری به چارتر کننده ارائه می کند و هم می تواند تخفیف های مورد نظر را متناسب با شرایط به متقاضیان ارائه کند، اما مشکل اصلی در ایران این است که رانت های موجود این امکان و امتیاز ویژه را از صنعت گردشگری کشور گرفته است.

دربندی: تخفیف دادن را نمی دانیم

دکتر اصغر دربندی، کارشناس صنعت هتلداری در این زمینه به جام جم گفت: در علم هتلداری برای ارائه تخفیف از اصطلاح (پُوینت) استفاده می شود که بسیاری از مدیران و دست اندرکاران صنعت هتلداری و گردشگری ما درباره انواع تخفیف ها و البته چگونگی استفاده از این امتیاز یعنی همان پوینت دادن ناآگاه هستند.

به عقیده وی در صنعت هتلداری ایران هنوز علم تعیین نقطه سربه سر وجود ندارد و مسئولان و مدیران اداره کننده این اماکن نمی توانند قیمت تمام شده خدمات خود را محاسبه کنند تا براساس آن تخفیف های جذاب ارائه کنند. درحالی که دربسیاری از هتل های خارج به گونه ای برنامه ریزی شده است که هنگام مراجعه مسافر به هتل می دانند برای مدت اقامت وی هتل چقدر هزینه خواهد کرد و متناسب با اقامت وی چگونه می توانند برای آن تخفیف قائل شوند. این توانایی به خارجی ها این امکان را می دهد که با ارائه تخفیف های جذاب برای متقاضیان، آنها را تشویق به اقامت بیشتر در آن واحد اقامتی کند.

دربندی با اشاره به اهمیت ارائه این امتیاز ها به مسافران افزود: دربرخی از تخفیف ها و پوینت ها به مسافرانی که از یک تعداد روز مشخص بیشتر در هتلی اقامت داشته باشند یک یا دو شب اقامت رایگان ارائه خواهد شد، درحالی که این اقامت رایگان در واقع برای آنها هزینه نیست و سرمایه گذاری است چون این هتلداران می دانند برای تعداد اقامت افراد تا چه میزان هزینه کرده اند و از کدام روز وارد مرحله سودآوری خواهند شد؛علم واطلاعاتی که ایران در اختیار ندارد.

وی تصریح کرد: در ایران هنوز بسیاری از مالکان هتل بر این عقیده هستند که اتاق هتل باید دارای ضریب اشغال بالا باشد درحالی که هرگز نمی دانند به عنوان مثال از یک ماه اشغال یک اتاق چقدر سود کرده اند تا بتوانند برای ارائه تخفیف ها برنامه داشته باشند. این موضوع ناشی از نگاه سنتی و قدیمی مالکان هتل هاست نه صنعت هتلداری روز. چون در صنعت امروزی هتلداری این اتاق نیست که برای هتل سودآوری دارد بلکه خدمات جانبی است؛ چیزی که درصنعت هتلداری ایران دیده نشده است.

اتاق هتل باید پرباشد

دربندی با تاکید براین که در صنعت هتلداری احتکار معنی ندارد، تصریح کرد: سیاست ارائه پوینت یا همان تخفیف ها برای مسافران هتل ها در سراسر دنیا براین اساس است که صنعت هتلداری احتکار ندارد و اگر اتاقی امروز خالی بود در واقع برای صاحب هتل صرفا هزینه است، بنابراین با استفاده از هر ابزار علمی و اقتصادی ممکن باید آن را اجاره داد؛ درحالی که در بسیاری از هتل های ایران چون نمی دانند برای اتاق هتلشان چقدر هزینه کرده اند به همین دلیل نمی دانند تا چه قیمتی می توانند به مشتری تخفیف دهند و در نهایت برای ارائه پوینت به متقاضیان ناکام مانده ایم.

رئیس جامعه هتلداران کیش: ما هم تخفیف داریم

با وجود این توضیحات، مسیح الله صفا، رئیس جامعه هتلداران کیش به خبرنگار جام جم گفت: اکنون در هتل های کیش از شرایط و تخفیف های مناسب مانند دیگر نقاط جهان بهره مند هستیم .

وی ضمن تکذیب هرگونه ناتوانی درباره ارائه خدمات یا پیشنهادهای ویژه در صنعت گردشگری ایران ادامه داد: اجازه دهید در این زمینه برای شما مثالی بزنم. اکنون نرخ مصوب قیمت بلیت هواپیما به جزیره کیش 412 هزار تومان است؛ همچنین نرخ هتل های پنج ستاره در این جزیره هم اکنون با توجه به این که پیک سفر در جزیره است 30 درصد کاهش یافته و به اتاق استاندارد 500 هزار تومان (برای دونفر) رسیده است. حال اگر برای سه شب اقامت اتاق هتل را برای هر نفر درنظر بگیریم، درخواهیم یافت 750 هزار تومان هزینه اقامت سه روز است که با افزودن قیمت بلیت می بینیم قیمت سه شب اقامت یک میلیون و 162 هزار تومان خواهد بود، درحالی که همین امروز تور جزیره کیش با قیمت 450 هزار تومان هم فروخته می شود. آیا این تخفیف نیست؟

از جذابیت تا مهجوریت

درکنار بحث قیمت، تخفیف و نقص نگاه اقتصادی علمی، گردشگری ایران از مشکلات دیگری هم رنج می برد. کمبود یا سنتی بودن زیرساخت های گردشگری از قبیل کمیت و کیفیت هتل ها، سیستم اطلاع رسانی، حمل و نقل و برخی نقایص فرهنگی در رفتار با گردشگران و کمبود شدید تبلیغات و اطلاع رسانی جهانی درباره جذابیت های گردشگری ایران که البته تبلیغات مسموم خارجی را نیز باید به آن افزود، بزرگ ترین چالش های گردشگری ایران را تشکیل می دهد.

برای کارشناسان گردشگری و آنان که دستی بر آتش دارند کاملا روشن است که ایران از نظر جاذبه های طبیعی، میراث فرهنگی و جذابیت های جغرافیایی و مردمی جزو 10 کشور برتر دنیا و یکی از پیشتازان بی رقیب خاورمیانه است، با این حال مسائل سیاسی و بین المللی و خرده حساب های غرب با ایران نوعی مهجوریت و مظلومیت برای گردشگری ایران ایجاد کرده است.

عماد عزتی – اقتصاد