عمارت مسعودیه که تجریه تعطیلی ۱۳ ساله را در حافظه خود دارد این بار به دلیل عدم اجرای تعهدات بخش خصوصی، تعطیل شده تا سازمان میراث نقشه دیگری برای این بنای نفیس بکشد.
خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ: باغ عمارت مسعودیه با دستور مسعود میرزا حاکم اصفهان، ملقب به ظل‌السلطان فرزند ناصرالدین شاه بنا شد. مسعودیه در طول سالها شاهد وقایع بسیار زیادی بود. در جریان جنبش مشروطه با توجه به نزدیکی آن به میدان بهارستان و اختلاف ظل السلطان با برادرش مظفرالدین شاه و فرزند او، یکی از پایگاه‌های مشروطه خواهان و مخالفان محمدعلی شاه بود.
در سال ۱۲۸۷ در نزدیکی این عمارت بمبی دست ساز زیر کالسکه محمدعلی شاه منفجر شد که بهانه لازم را برای به توپ بستن مجلس دست او داد. پس از واقعه بهارستان، عمارت مسعودیه نیز به همراه خانه ظهیرالدوله و سایر مشروطه خواهان به رگبار بسته شد.
این بنا در طول سالها کاربری‌های مختلفی داشت تا اینکه در سال ۱۳۴۵ در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار گرفت و این وزارت خانه هم آن را به اداره تبدیل کرد و تنها یک اتاق بزرگش را به دلیل داشتن سقفی بلند به دو قسمت تبدیل کرد و در دیوارها آن میله‌های آهنی کار گذاشت. زخمی که هنوز هم جای آن مشهور است. این بنا وقتی به سازمان میراث فرهنگی رسید، باز هم پژوهشگاه میراث فرهنگی آن را به اداره تبدیل کرد و این بنا ۱۳ سال دور از چشم مردم بود.
وقتی دستور واگذاری صادر شد
عمارت مسعودیه از زمانی هم که به بخش خصوصی واگذار شد، حاشیه داشت. همان زمان که حمید بقایی رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی اعلام کرد: «به همکارانم در همه استان‌ها گفته‌ام که تا می‌توانند بناهای تاریخی را به بخش خصوصی واگذار کنند.»
آبان ماه سال ۸۹ طی مراسمی بقایی عمارت تاریخی مسعودیه تهران، کاروانسرای وکیل شیراز و خانه عامری‌های کاشان را به شرکتی داد که آوازه اش در حوزه صنعت و نفت بیشتر از کارهای فرهنگی اش بود. در این مراسم اعلام شد: بر اساس ماده ۲۱ آیین نامه معاملات صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی، شرکت «…» را با پیشنهادهای قیمت اعلام شده و با تاکید بر پیشنهاد کمیته فنی بازرگانی بعنوان برنده مزایده در مورد هر ۳ بنا شناخته شده و حداکثر دوران مرمت بناها ۳ سال و دوره بازگشت سرمایه و استهلاک آنها ۷ سال پس از پایان مرمت باشد.
در این برنامه بقایی، از اعلام مدت بهره‌برداری از این سه بنای تاریخی خودداری کرد. تا اینکه در مراسم فاز اول هتل عامری‌ها در سال ۹۳ مسئولان شرکت بهره بردار گفتند که مدت واگذاری این بناها ۵۹ سال بوده است!
کاوش‌های باستان‌شناسی نیمه کاره رها شدند!
پس از این واگذاری‌ها بود که کارشناسان میراث فرهنگی گفتند بنای تاریخی عمارت مسعودیه نفیس است و نه تنها نباید یک بنای نفیس را به بخش خصوصی واگذار کرد بلکه تبدیل آن به هتل یک امر نادرست است.
نفیس بودن «مسعودیه» محرز نیست!
نظر کارشناسان میراث فرهنگی بر این بود که عمارت مسعودیه نفیس است و نظر سازمان میراث فرهنگی این بود که نفیس بودن مسعودیه محرز نیست. چون دیگر کمیته نفایسی وجود ندارد که نفیس بودن یک بنا را تایید و یا رد کند!
در این میان عمارت مسعودیه به حال خود رها شده بود آن بخش‌هایی که قابل بازدید بود پس از سالها به روی مردم گشوده و آن قسمت هایی که چوبی بود و مخروبه، از چشم‌ها پنهان ماند و به حال خود رها شد.
زخم‌های باقی مانده از دوران استقرار وزارت آموزش و پرورش در مسعودیه
در این مدت، شرکت بهره بردار که مسئولیت تبدیل این بنای تاریخی به مرکز اقامتی را بر عهده گرفته بود، تحقیقی کرد که تا چه حد می‌تواند از این بنا به عنوان مرکز اقامتی استفاده کند. آن طور که اکبر تقی‌زاده، مجری مرمت و احیای عمارت مسعودیه در این شرکت گفته بود این بنا هیچ گاه نمی‌توانست به هتل تبدیل شود. وی این تغییر کاربری را خیانت به مسعودیه عنوان کرد.
عمارت را نمی‌توان تبدیل به هتل کرد
به همین دلیل ۵ سال از عقد قرارداد با سازمان میراث فرهنگی و مسئولان صندوق احیای آثار تاریخی و فرهنگی درباره مرمت و تبدیل این بنا به هتل می گذشت اما اقدام خاصی در زمینه مرمت و تغییر کاربری آن دیده نمی‌شد.
در این مدت بارها صندوق احیا که در سال ۸۹ مسعودیه و دو بنای دیگر را به شرکت بهره‌بردار واگذار کرده بود، به این شرکت نامه نوشت که در اجرای تعهدات خود کوتاهی کرده‌اید. توجیه مسئولان شرکت نیز این بود که اگر مسعودیه قرار باشد به هتل تبدیل شود، مرمت آن نیز باید براساس کاربری مرکز اقامتی باشد درحالی که عمارت را نمی‌توان هتل کرد ما باید بدانیم کاربری نهایی این هتل چیست تا پس از آن مرمت کنیم البته حفاظت های فیزیکی انجام شده است.
آنها پیشنهاد دادند که مسعودیه به عنوان یک مرکز رویدادهای فرهنگی تغییر کاربری دهد. اما پیشنهاد آنها باید مصوبه هیات وزیران را می گرفت روندی که به زودی انجام نمی‌گرفت.
کنسرت و کافی‌شاپ در مسعودیه
از آنجا که هدف شرکت از کاربری مسعودیه، اقدامات فرهنگی بود، مسعودیه را به یک مرکز تفریحی و فرهنگی تبدیل کردند. بخشی از آن کافی شاپ، نگارخانه، محل عرضه صنایع دستی و … شد. بخش‌های دیگری از آن نیز به عنوان سالن تئاتر در اختیار هنرمندان قرار می‌گرفت. این فعالیت‌ها و سود اقتصادی حاصل از این اقدامات موجب شد تا صندوق احیا لب به اعتراض باز کند که چرا از این عمارت کسب درآمد می‌کنند درحالی که مسعودیه رو به تخریب است و مرمت نمی‌شود.
در این مدت گاهی برگزاری برنامه‌هایی مانند کنسرت موسیقی در عمارت موجب نگرانی دوستداران میراث فرهنگی از حیات بنا می‌شد و گاهی پلمب کوتاه زمان عمارت مسعودیه به دلیل نداشتن مجوز یک گروه موسیقی برای اجرای کنسرت در مسعودیه.
حضور پرحاشیه گروه‌های موسیقی در مسعودیه
همین موضوعات این بنا را دچار حاشیه می‌کرد. بنای تاریخی مسعودیه به همین منوال روزگار می‌گذراند و همچنان بخش‌های مخروبه آن از چشم‌ها پنهان بود و بخش دیگری از آن که کاوش‌های باستان شناسی می‌شد، متوقف بود تا اینکه مسئولان شرکت بهره بردار و مجری طرح مرمت و احیای مسعودیه اردیبهشت ماه امسال بلاخره یک نشست خبری برگزار کردند تا حرف‌هایشان را بزنند. چرا که پیش از این صندوق احیا تهدید کرده بود اگر شرکت، تکلیف این عمارت را روشن نکند، آن را پس می‌گیرد.
رونمایی از وضعیت اسف‌بار «مسعودیه»
آنها خبرنگاران و عکاسان را به دیدن زوایای پنهان مسعودیه بردند و پیش از پیش آنها را با وضعیت اسف بار این بنا آشنا کردند. در این نشست اکبر تقی‌زاده، مسئول طرح مرمت و احیای مسعودیه درباره شنیده‌هایی مبنی بر اینکه آنها تصمیم دارند عمارت را به حراجی و یا محل فروش اشیای عتیقه تبدیل کنند پاسخ داد و گفت: «نمی‌دانم چه کسی این شایعه‌ها را باب کرده است ما معتقدیم که در تهران جایی وجود ندارد تا کتاب خطی افراد، شناسنامه‌دار یا مرمت شود و حتی نهادی غیر از دولت نیست که بتواند برای یک سازه تاریخی، شناسنامه تهیه کند. ما در نظر داشتیم تا چنین چیزی را تأسیس کنیم و از تعدادی هنرمندان مرتبط دعوت کنیم، اما هنوز تهیه شناسنامه برای اموال فرهنگی راه نیفتاده است. اگر روزی یکی از سران سه قوه میهمانی داشته باشد، فضای مناسب برای پذیرایی از آن کم داریم، در صورتی که عمارت مسعودیه می‌تواند به چنین فضایی تبدیل شود. از سوی دیگر در عمارت مسعودیه امکان اجرای موسیقی فاخر بدون ایجاد مشکل برای فضا وجود دارد. ما در اینجا دل‌نگرانی‌های موزه‌ای را نداریم، چون یک سالن با ظرفیت حدود ۲۵۰ نفره و چند منظوره برای این کار می‌توان اختصاص داد. از سوی دیگر در این فضا امکان تهیه و عرضه لباس‌های فاخر ایرانی تهیه شده است، چون در تهران مکانی که لباس و پارچه‌های ایرانی را عرضه کند یا نیست، یا کم است. »
اما تنها چند روز پس از این نشست خبری، سرو صداهای زیادی از عمارت مسعودیه بلند شد. یک گروه فیلمبرداری و عکسبرداری، حدود ۳۰۰ نفر از عوامل خود را به عمارت برده بود تا صحنه به توب بستن عمارت را به تصویر بکشد. در این اقدام برخی از فضاهای عمارت به هم ریخته بود و عوامل فیلمبرداری اقدام به آتش برپا کردن در فضای باز مجموعه و باز کردن پنجره‌های ارسی کرده بودند و وسایل کار خود را در بخش دیوان خانه عمارت که از لحاظ ایمنی در وضعیت مناسبی نبود، قرار داده بودند.
بازسازی صحنه به توپ بستن مجلس در مسعودیه
همین موضوع موجب عصبانیت صندوق احیا شد تا جایی که اعلام کرد قرارداد صندوق با شرکت بهره بردار فسخ است و دو ماه به شرکت مهلت می‌دهیم که این بنا را تخلیه و واگذار کند. مسئولان شرکت بهره بردار اگرچه وضعیت عمارت را به حالت اول در آوردند اما آن مکان را تخلیه نکردند تا اینکه موعد تخلیه فرا رسید و در روز نوزدهم اردیبهشت ماه تعدادی از نیروهای صندوق احیا به مسعودیه رفتند و در آنجا مستقر شدند.
شرکت بهره‌بردار در انتظار بازگشت به عمارت
تقی زاده و مسئولان دیگر شرکت هم به دادگاه رفتند و از اینکه صندوق فسخ قرارداد را بدون حکم دادگاه اجرایی کرده شکایت کردند. تقی زاده به خبرنگار مهر گفت که منتظر رای دادگاه هستیم تا دوباره به عمارت برگردیم.
اما محمدرضا پوینده مدیرعامل صندوق احیا گفت که نیازی به وجود حکم دادگاه نبوده و طبق بندهای قرارداد اگر شرایط برای فسخ قرارداد وجود داشته باشد، صندوق می‌تواند این بنای تاریخی را در دست بگیرد. ضمن اینکه شرکت باید قبل از امضای قرارداد واگذاری تحقیق می‌کرد که این بنا قابلیت تبدیل به هتل را دارد یا نه. به همین دلیل اکنون باید مزایده دیگری برگزار شود و این شرکت دوباره در مزایده حضور یابد. شاید برنده شود.
مسئولان شرکت هم می‌گویند؛ «چرا صندوق احیا این تحقیقات را درباره کاربری هتل برای مسعودیه انجام نداده و آن را به مزایده گذاشته بود؟ ضمنا در قرارداد فی ما بین آمده که اگر بندی مورد اختلاف بود حتی در موارد قانونی باید مشکلات در کمیسیونی حل و فصل شود. تغییر کاربری نیز می‌تواند در این کمیسیون مطرح شود.»
مخروبه‌های تالار آینه
هر چند که هیچ گاه صندوق احیا قرارداد فی ما بین خود و شرکت بهره بردار را رسانه‌ای نکرد و آن را به عموم مردم نشان نداد تا گفته‌هایش را تایید کند اما اکنون تنها این بنای تاریخی عمارت مسعودیه است که در کشمکش‌های بین صندوق احیا و شرکت بهره بردار گیر افتاده و به حال خود رها شده است.
عمارتی که هنوز بر تن خود زخم‌هایی از واگذاری‌های غیراصولی در دوره‌های مختلف دارد و می توان به دیوان خانه مسعودیه رفت و دید که وزارت آموزش و پرورش چگونه یک بنای تاریخی را مخدوش کرده بود تا از آن به عنوان اداره و محل کار استفاده کند!
هنوز می‌توان نگران حال مسعودیه بود وقتی هر دو دقیقه یک بار متروی ملت از زیر آن عبور می‌کند. اکنون این عمارت تعطیل شده و کسی نمی تواند وارد آن شود.
اجراهای تئاتر و برنامه‌های فرهنگی دیگر نیز تا تعیین تکلیف این بنا معطل می‌ماند. تا روزی که سازمان میراث فرهنگی تصمیم بگیرد این بار چه نقشه‌ای برای مسعودیه خواهد کشید و این بار تا چه مدت درهای مسعودیه بسته خواهد ماند؛ آیا کابوس‌های «مسعودیه» پایانی خواهد داشت؟