نخستین فصل بررسی باستان شناسی درحوزه رودخانه بوانات واقع در استان فارس منجربه شناسایی ۲۰۰ اثر شد که قدیمی ترین شواهداستقراری آن مربوطه به دوره نوسنگی است .
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری مرتضی خانی پور سرپرست هیات باستان شناسی گفت :محوطه هرمنگان درغرب روستای جشنیان شهرستان بوانات واقع شده که در فروردین ۱۳۹۴ شناسایی شد.
وی افزود:باتوجه به تخریب های صورت گرفته براثر فعالیت های کشاورزی و باغداری، انجام پژوهش های باستان شناسی برای حفظ محوطه در دستور کار قرار گرفت ودر پی آن کاوش و گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم انجام شد.
خانی پور گفت:باکاوش درگمانه ها تعیین عرصه و حریم مشخص شد که متاسفانه احتمالا بیش از ۵۰ درصد محوطه توسط کشاورزان بکلی نابود شده و قسمت های کمی از محوطه باقی مانده است.
وی با اشاره به اینکه اگر این محوطه تخریب نشده بود می توانست شناخت و درک ما را از فرهنگ های دوره نوسنگی منطقه بوانات و فارس بهبود بخشد،گفت : در کاوش‌های صورت گرفته، دو فاز استقراری شناسایی شد در فاز قدیمی تر نبود معماری و همچنین وجود اجاق های متعدد و پراکندگی خاکستر نشان از احتمالاً کوچرو بودن ساکنان دارد.
این باستان شناس افزود:بر روی این نهشته ها معماری چینه ای شامل اتاق ها و فضاهای متعدد شناسایی شد که با خاک سفید رنگ اندود شده و همچنین دیوارهای دو اتاق به وسیله گل اخری به رنگ قرمز در آمده اند.
وی در ادامه گفت : متاسفانه بر اثر خاکبرداری غیرمجاز بیشتر این اتاق ها تخریب شده اند که به همین دلیل نمی توان تحلیل درست و قاطعی از کارکرد این فضاها ارایه داد.
خانی پور تصریح کرد:در یکی از ترانشه های کاوش شده سازه ای حرارتی بدست آمد که با توجه به ساختار آن، احتمالا کوره ای از نوع کوره های باز بوده که برای پخت سفال استفاده می شده است.
وی گفت :در حال حاضر با مقایسه سفال های به‌دست‌آمده از این محوطه با سفال های تل موشکی، تل جری، تل بشی و تل کوشک هزار در حوضه رود کر می توان این محوطه را هم‌زمان با دوره نوسنگی محوطه بشی و کارگاه TMB تل موشکی دانست که با توجه به تاریخ گذاری های مطلق این محوطه ها، هرمنگان را نیز می توان با استقراری بین ۸۱۰۰ تا ۷۸۰۰ سال پیش از میلاد دانست. از دیگر یافته های این کاوش می توان به ابزارهای سنگی که عموما شامل ریز تیغه و هندسی هستند و نشان از درو گیاهان و شکارورزی دارندو همچنین سنگ مادر و پراکنش زیاد دورریزها اشاره کردکه بیانگر تولید ابزار در خود محوطه است .