شهرسوخته

در حالی که فقط یک روز دیگر به پایان چهاردهمین فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی در شهر جهانی سوخته باقی مانده است؛ مسئولان میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان از آمادگی این محوطه باستانی برای پذیرایی از گردشگران نوروزی خبر می‌دهند.

 شهر شش هزار ساله سوخته در سیستان و بلوچستان که به اعتقاد باستان شناسان، پیشرفته ترین شهر کهن جهان به شمار می رود، حدود شش ماه پیش به فهرست جهانی یونسکو راه یافت و از ابتدای آذر امسال نیز کاوش های باستان شناسی در این محوطه پس از یک دوره وقفه پنج ساله از سرگرفته شد.

پیش از این و در 13 کاوش گذشته این شهر باستانی، آثاری همچون نخستین چشم مصنوعی با قدمت 4800 سال، کهن ترین جراحی مغز، خط کش پنج هزار ساله، قدیمی ترین تخته نرد جهان و شهرک های مسکونی و ساختمان های همگانی همچون آپارتمان کشف شده بود که ظرفیت بالای این محوطه را برای جهانی شدن به نمایش می گذاشت و در چهاردهمین کاوش نیز که اکنون به روزهای پایانی خود می رسد، آثاری دیگر همچون کیسه چرمی بسیار نفیس و نقاشی شده، جام مرمری منحصربه فرد، 39 گور با 620 شیء به دست آمده از آن و یک فضای معماری متناسب با سیستم اداری آن دوران کشف شده که مهر تائیدی است بر بی همتا بودن این منطقه در جهان که می تواند آن را به یکی از بزرگ ترین قطب های گردشگری دنیا تبدیل کند.

آن طور که معاون میراث فرهنگی اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان به جام جم می گوید پس از ثبت جهانی شهر سوخته و همچنین انجام کاوش های اخیر در محوطه، تعداد بازدیدکنندگان داخلی و خارجی آن نیز نسبت به گذشته افزایش زیادی یافته است.

کاوش در 2 درصد از مساحت شهر سوخته

محمدرضا سندگل با بیان این که دوره کاوش در شهر سوخته برای امسال یک ماه پیش بینی شده بود که به دلیل اهمیت منطقه آن را به دو ماه تمدید کردیم، می افزاید: این فرصت دو ماهه، فردا (آخر دی ماه) به پایان می رسد و با توجه به اهمیت یافته ها، بحث حفاظت از آنها چه در بخش اشیای مکشوفه و چه فضاهای معماری، بازسازی و مرمت آنها که هم اکنون آغاز شده، ادامه می یابد. وی با اشاره به تهیه نقشه جدید برای شهر سوخته از سوی پژوهشگران و باستان شناسان یادآور می شود که طبق نقشه قدیم، مساحت شهر سوخته حدود 150 هکتار بود که در نقشه جدید به بیش از 200 هکتار افزایش یافته است، با این حال هنوز تاکنون فقط حدود 2 درصد این مساحت مورد کاوش قرار گرفته است.

سندگل با اشاره به اشیای به دست آمده در کاوش اخیر شهر سوخته تصریح می کند که فضای معماری کشف شده در این مجموعه نیز که فقط حدود 10 الی 20 درصد آن کشف شده، احتمالا متعلق به یک ساختمان اداری یا دیوان در آن دوران است که هنوز به طور کامل مورد کاوش قرار نگرفته و ادامه حفاری و کاوش آن به سال آینده و پانزدهمین فصل کاوش موکول شده است.

سندگل درخصوص اقدامات انجام شده برای حفاظت از این محوطه درمقابل دست درازی حفاران غیرمجاز، پس از پایان کار گروه کاوش می گوید: اکنون یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی به صورت شبانه روز در محوطه مستقر بوده و گشت می دهد، ضمن این که دوربین های متعددی در شهر سوخته نصب شده که همگی فعال است و تمام منطقه را زیر نظر و رصد خود دارد. علاوه بر اینها یک پایگاه نیروی انتظامی، خاص حفاظت از شهر سوخته در نزدیکی منطقه ایجاد شده که نیروهای این پایگاه نیز وظیفه محافظت از این منطقه و آثار تاریخی و باارزش آن را به عهده دارند.

معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان از فراهم کردن شرایط میزبانی از گردشگران نوروزی در شهر سوخته نیز خبر می دهد و می افزاید: به منظور رفاه حال بازدیدکنندگان و گردشگران، یک مجتمع گردشگری با امکانات خدماتی و رفاهی همچون سرویس های بهداشتی، آلاچیق، فضای سبز، نمازخانه و موزه در فاصله حدود هزار متری حریم شهر سوخته ایجاد شده که یگان حفاظت میراث فرهنگی نیز در این مجتمع مستقر شده و بنابراین علاوه بر امکانات خدماتی رفاهی، تمهیدات امنیتی نیز به طور کامل در منطقه برقرار است.

سندگل با اشاره به فاصله 155 کیلومتری شهرسوخته از زاهدان و فاصله 55 کیلومتری آن از زابل یادآور می شود که مسیر دسترسی به شهر سوخته نیز مسیر مناسبی است، زیرا این محوطه در مسیر راه ترانزیتی و بین المللی آسفالته قرار دارد که از امنیت کامل برخوردار است. ضمن این که هتل و امکانات اقامتی مناسبی نیز در زاهدان و زابل وجود دارد و علاوه بر اتوبوس و خط راه آهن، امکان تردد هوایی نیز از شهرهایی نظیر تهران برای رسیدن به زابل و زاهدان وجود دارد.

اتخاذ تدابیر حفاظتی

مدیر پایگاه جهانی شهر سوخته نیز با اشاره به آمادگی کامل این پایگاه برای پذیرایی از گردشگران و بازدیدکنندگان نوروزی به جام جم می گوید: یکی از وظایف این پایگاه، تهیه بروشورها و دفترچه های تبلیغی و اطلاع رسانی برای راهنمایی گردشگران است که این بروشورها اکنون با رویکرد ثبت جهانی این شهر، تهیه شده و هنگام حضور گردشگران به آنها عرضه خواهد شد.

وی درباره خواسته های یونسکو پس از ثبت جهانی شهر سوخته از مسئولان میراث کشور نیز یادآور می شود که مهم ترین درخواست یونسکو از چنین مناطقی، ضرورت بحث حفاظت و نگهداری عرصه و حریم و جلوگیری از دخل و تصرف در آنهاست که خوشبختانه در مورد شهر سوخته از آنجا که در خارج از شهر قرار گرفته است و امکان ساخت و ساز در آن وجود ندارد و ملاحظات زیادی نیز در این خصوص انجام می شود، تهدیدی از این نظر وجود ندارد.

به گفته شیرازی، بحث آموزش و اطلاع رسانی به بازدیدکنندگان و گردشگران و تجهیز پایگاه از نظر امکانات نیز از دیگر موضوعات مورد توجه یونسکو است که اکنون مورد توجه میراث فرهنگی و این پایگاه نیز هست و اقداماتی در این زمینه در دست اقدام است. به طور مثال اقلامی همچون بروشور، دفترچه و سی دی آماده شده که بین گردشگران توزیع خواهد شد، ضمن این که موزه سایت نیز از ظرفیت های خوبی برخوردار است که به نمایش عموم گذاشته خواهد شد.

مدیر پایگاه شهر سوخته خاطرنشان می کند که انجام کاوش و ادامه آن نیز از دیگر خواسته های یونسکو است که بنابر همین خواسته، از اول آذر، چهاردهمین فصل کاوش در منطقه مسکونی و گورستان شهر سوخته آغاز شد و بزودی با اعلام نتایج آن به پایان می رسد. همچنین بحث حفاظت از سایت و مرمت و نگهداری یافته های آن و فراهم کردن زمینه های پژوهش برای باستان شناسان مورد توجه یونسکو است که به آن رسیدگی می شود.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا شهر سوخته از نظر خدماتی و رفاهی می تواند پاسخگوی نیاز گردشگران در ایام نوروز باشد، می گوید: آنچه مربوط به وظایف ما در حیطه پایگاه است که بیشتر شامل اطلاع رسانی و حفاظت از سایت است، مشکلی ندارد، اما به هر حال از نظر زیرساخت های گردشگری و امکاناتی همچون راه دسترسی مناسب و فضاهای مناسب اقامت و استراحت، هنوز ضعف هایی وجود دارد که باید مسئولان میراث کشور و استان درباره آن چاره اندیشی کنند.

شهر سوخته در تیر امسال به عنوان میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسیده است.