جاذبه های طبیعی منطقه حفاظت شده البرز جنوبی قربانی زیاده خواهی ها و بدقولی ها

به گزارش خبرنگار مهر، منطقه البرز جنوبی به علت اهمیت آن در حفظ و تکثیر حیات وحش به عنوان یکی از چهار منطقه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست تلقی شده است. مساحت منطقه 64 هزار هکتار و تحت مدیریت حفاظت محیط زیست شهرستان کرج است. این منطقه از شمال به استان مازندران از شرق به استان تهران و از غرب و جنوب به شهرستان کرج منتهی می شود. از نظر جهت های چهارگانه، ضلع شرقی جاده چالوس از محدوده بیلقان تا تونل کندوان به عنوان منطقه حفاظت شده معرفی شده است.

این توضیحات را فردین حکیمی رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کرج در آغاز برنامه بازدید خبرنگاران از منطقه حفاظت شده البرز جنوبی و حاشیه رودخانه کرج در پاسگاه محیط بانی “پورکان” مطرح کرد و افزود: رودخانه کرج نیز که از سال 1346 به عنوان رودخانه حفاظت شده معرفی شده در این جاده واقع است. این رودخانه به این علت که یکی از منابع تامین کننده آب شرب شهر تهران به شمار می رود، اهمیت زیادی دارد.

ورود دام مازاد بر ظرفیت در مراتع حفاظت شده

وی گونه های جانوری این منطقه را شامل کل، بز، خرس قهوه ای و پلنگ عنوان کرد که در فصل زمستان با چشم غیرمسلح می توان این حیوانات را مشاهده کرد.

حکیمی، البرز جنوبی را از زیستگاه های اصلی کل و بز معرفی و اضافه کرد: در فصل تابستان گونه های قوچ و میش از سمت استانهای مازندران و تهران به این منطقه مهاجرت می کنند اما در زمستان چندان خبری از این حیوانات نیست.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کرج ادامه داد: علاوه بر ایستگاه های مستقر در محور کرج – چالوس، چهار ایستگاه محیط بانی و یک پُست کوهستانی “سوتک” در ارتفاع سه هزار و 200 متری هم مرز با استان مازندران استقرار پیدا کرده که محیط بانان از اول تیر تا اواخر مهرماه به صورت شیفتی در آنجا حضور دارند. این ایستگاه قرق کامل است و اجازه ورد دام داده نمی شود و زیستگاه حیات وحش است.

به گفته حکیمی در حال حاضر هیچ تناسبی بین ظرفیت مراتع و تعداد دام ورودی نیست. وی البته این موضوع را متوجه تمام کشور دانست و مانع را در قانون ممیزی مراتع ذکر و تصریح کرد: به رغم تخریب و فرسایش ناشی از ورود دام به مراتع حفاظت شده اما هیچ بازنگری در این قانون صورت نگرفته است.

وی افزود: در حال حاضر متولی مالکیت اراضی حفاظت شده با سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری است و سازمان محیط زیست تنها وظیفه نظارتی دارد. پیگیریها اما، برای بازگشت مالکیت به محیط زیست در حال انجام است تا در صورت مشاهده موارد تخلف، سازمان بتواند برای رفع تصرف عرصه ها از طریق مراجع قضایی اقدام کند.

رودخانه کرج؛ زیستگاه اصلی ماهی “خال قرمز” در آستانه انقراض

یکی از ویژگی های بارز منطقه حفاظت شده البرز جنوبی، عبور رودخانه کرج از این محدوده است. رودخانه ای مهم و استراتژیک که به علت اینکه بیشتر حوزه آبریز رودخانه کرج را نیز شامل می شود از مناطق قدیمی حفاظت شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است. این رودخانه از رودخانه های مهم حفاظت شده و از زیستگاه های اصلی ماهی خال قرمز که از گونه های در خطر انقراض است، به شمار می رود.

آلودگی رودخانه کرج

خروجی رودخانه کرج سه برابر ورودی

حسین محمدی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز در حاشیه بازدید خبرنگاران از مناطق حفاظت شده البرز جنوبی و  حاشیه رودخانه کرج با بیان این مطالب افزود: کل ظرفیت آبی رودخانه کرج حدود 450 تا 500 میلیون مترمکعب است که از این میزان 350 میلیون مترمکعب حقابه شهر تهران است و عملا کرجی ها از آب این رودخانه محروم هستند و تنها حدود پنج درصد از آب سد کرج برای شرب به این کلانشهر منتقل می شود. حدود 90 درصد آب شرب کرج از 300 حلقه چاه تامین می شود که متاسفانه به علت خشکسالی و عدم تزریق آبهای سطحی، براساس گزارش امور آب، سالانه در دشت کرج و دشت کردان با یک متر افت اب مواجه می شویم؛ این باعث شده تا آب مورد نیاز کلانشهر کرج با افت کیفت مواجه شود که برای افزایش کیفی آب، بخشی از آب سد کرج را با آب چاهها مخلوط  می کنند و پس از آن در چرخه مصرف قرار می گیرد.

وی با بیان اینکه در سال آبی گذشته در البرز با حدود 30 درصد کاهش بارندگی مواجه بودیم و این امر باعث کاهش ذخیره آبی سدهای کرج و طالقان شد.، یادآور شد: سدهای کرج و طالقان از جمله منابع تامین کننده آب شرب شهر تهران به شمار می آیند. در حال حاضر به طور متوسط حدود 7 تا 8 مترمکعب بر ثانیه، آب از سد کرج به تهران منتقل می شود، به گونه ای که خروجی سد کرج تا سه برابر ورودی آن است.

به گفته محمدی کیفیت آب رودخانه کرج توسط سه ایستگاه سنجش آلودگی اب به طور دائم پالایش می شود؛ گرچه این رودخانه در مقایسه با سایر رودخانه های کشور قدرت خودپالایی بالایی دارد و به استناد گزارشها در حال حاضر کیفیت آب رودخانه بالاست.

قدرت خودپالایی رودخانه کرج کاسته می شود؟

حکیمی رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کرج در ادامه توضیحات محمدی نکته ای را اضافه و تصریح کرد: با توجه به استقرار تونل انتقال آب رودخانه کرج به تهران در حاشیه این رودخانه، وضعیت مناسبی در انتظارمان نیست زیرا براساس برنامه ریزی های صورت گرفته، دبی آبی که به پایین دست سد کرج تعلق خواهد گرفت، برای رسیدن به مرز خودپالایی کافی نیست و سازمان هم شدیدا پیگیر است تا حقابه زیست محیطی در حدی باشد که خاصیت خودپالایش را از دست ندهد زیرا بخشی از آب کرج از حوزه پایین دست این سد تامین خواهد شد.

حیاط خلوت شکارچیان در منطقه حفاظت شده البرز جنوبی

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز در بخشی از توضیحاتش به ممنوعیت شکار در منطقه حفاظت شده اشاره کرد و گفت: منطقه البرز جنوبی با توجه به اتصال به البرز مرکزی و اینکه بخشهایی از این منطقه در محدوده استان تهران است، در واقع به حیاط خلوت شکارچیان تبدیل شده است.اما طی مذاکرات و توافقات با مدیرکل محترم محیط زیست استان تهران که به زودی مکتوب می شود تلاش داریم تا با پوشش بخشهای واقع در محدوده جغرافیایی استان تهران، حیاط خلوت را از دست متخلفان نجات دهیم.

یکی از زیباترین جاذبه های طبیعی و گردشگری منطقه حفاظت شده البرز جنوبی، عبور جاده معروف چالوس از این مسیر است. جاده ای که زیبایی آن آوازه ای جهانی دارد اما بی ملاحظگی برخی گردشگران و مسافران موجب انباشت انبوه زباله در حاشیه رودخانه کرج و در پای درختان شده است. موضوعی که مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز از آن به عنوان یکی از مشکلات این منطقه یاد کرد.

محمدی اذعان داشت: متاسفانه تعدادی از گردشگران در حالی از جاذبه های طبیعی و گردشگری این جاده زیبا لذت می برند که نه تنها کمکی به حفظ پاکی آن نمی کنند که با رها کردن زباله سبب آلودگی منطقه می شوند.

واگذاری جمع آوری زباله های حاشیه رودخانه کرج به بخش خصوصی

وی ادامه داد: استقرار حدود 120 واحد خدماتی – رفاهی در حاشیه رودخانه کرج  و جذب شمار زیادی گردشگر، موجب تولید بالای زباله در این منطقه می شود؛ از طرفی ساماندهی و جمع آوری زباله ها کار دشواری است؛ تا جایی که در حال حاضر شورای بخش آسارا و بخشداری با مشکلات مالی مواجه اند و قرار است مدیریت و جمع آوری زباله های حاشیه رودخانه به بخش خصوصی واگذار شود.

محمدی در عین حال اجرای طرح مسیر سبز، ساحل پاک در تعطیلات نوروز امسال را در پاکسازی حریم رودخانه  موثر خواند و از نصب 20 سطل زباله در محل های پُرتجمع گردشگران تا پایان شهریورماه جاری خبر داد. به گفته این مسئول از نماهای سطل های زباله برای شعارنویسی و نقاشی با مضامین مدیریت زباله و پسماند با هدف جلب مشارکت مردم در حفظ پاکیزگی محیط زیست استفاده خواهد شد.

نکته قابل تامل دیگری که مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز به آن اشاره کرد، مدیریت فاضلاب تولیدی مراکز رفاهی- خدماتی، خانه های روستایی و ویلاهاست که در موارد زیادی این فاضلابها به رودخانه کرج ریخته می شود.

وزارت نیرو به مصوبه شورای عالی امنیت ملی عمل نکرد

محمدی دراین باره با تاکید بر اینکه متاسفانه در بخش فاضلابهای روستایی کار اساسی صورت نگرفته است، گفـت: در حال حاضر مکاتباتی با وزیر نیرو برای اختصاص حدود 20 میلیارد تومان اعتبار برای مدیریت فاضلابهای روستایی، شهر اسارا و مراکز خدماتی و رستورانها انجام شده و با برگزاری دوره های اموزشی ویژه صاحبان این مراکز، بنا، بر این گذاشته شد که تمام فاضلابها در مخازنی جمع اوری شود و با نظارت محیط زیست، فاضلابهای جمع اوری شده در این مخازن به جای تخلیه در رودخانه در محل های مناسب دیگری تخلیه شود.

به استناد اظهارات حکیمی رئیس اداره کرج هم بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی، وزارت نیرو موظف بود تمام روستاها را به سیستم تصفیه فاضلاب مجهز کند که در حال حاضر فقط دو روستا در بخش آسارا و پورکان و یکی هم در حال راه اندازی است (سه تا در مجموع) در روستای سرودار؛ به سیستم تصفیه فاضلاب مجهز هستند. روستای حسنکدر و ولایت رود هم ساختمانشان در حال ساخت است ولی حدود 70 درصد روستاها فاقد این سیستم هستند.

ساخت و سازهای غیرمچاز در حریم رودخانه کرج از موارد دیگری است که منطقه حفاظت شده البرز جنوبی را دستخوش ناملایمات قرار داده است. مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز، تجاوز به حریم رودخانه و تغییر کاربری های غیرمجاز را از مشکلات منطقه برشمرد و در عین حال گفت: در حریم رودخانه و جاده چالوس با تجاوز به حریم رودخانه و تغییر کاربریهای غیرمجاز یا تصرفات اراضی ملی مواجه ایم. گرچه براساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی در سال 82، بسیاری از ساخت و سازهای غیرمجاز حاشیه سد و رودخانه کرج تخریب شد.

خبرنگاران از محل آتش سوزی بخشی از مراتع بخش آسارا -واقع در منطقه حفاظت شده- که اوایل مردادماه امسال با بی احتیاطی گردشگران، آتش گرفت هم بازدید کردند. حریقی که در پی آن 20 هکتار از جنگلهای اُرس و 20 هکتار عرصه مرتعی طعمه آتش شد و برخی گونه های خزندگان تلف شدند.

محمدی با بیان اینکه برای خاموش کردن آتش، نیروهای محیط بان، جنگلبان، سپاه و بسیج و هلال احمر سه شبانه روز بسیج شدند تا آتش سوزی های متناوب این محدوده را خاموش کنند، اظهار داشت: این آتش سوزی به ما نشان داد که آموزش های لازم در مواجه با حوادث غیرمترقبه داده نشده؛ کمبود امکانات هم مزید بر علت بود که نتوانستیم با قدرت وارد عمل  شویم و اگراز خود گذشتگی محیط بانان و نیروهای هلال احمر نبود، آتش مهار نمی شد.

گزارش و عکس: فائقه رحیمی